نظريه فرهنگي ابن مسكويه

اندیشمندان مسلمان در عرصه حكمت عملی، نظریه هایی برای تبیین و تفسیر پدیده های فرهنگی، مطرح نموده اند كه قابلیت و ظرفیت فراوانی برای به كار گیری در عرصه علوم اجتماعی دارد. مسكویه اندیشمند ایرانی قرن چهارم و پنجم قمری، از جمله فیلسوفانی است كه با رویكردی اخلاقی به بررسی معنا، رذایل، فضایل و ارزش‌های اخلاقی، سنن و تاثیر آن بر كنش‌ متقابل پرداخته است. در این مقاله با روش تحلیلی به دنبال استخراج و تدوین نظریه فرهنگی وی و دلالت های آن در عرصه سیاست گذاری هستیم. وی چهار هدف لذت، نفع، خیر و تركیبی از این موارد را برای تعاملات اجتماعی معرفی می‌كند كه منجر به شكل‌گیری چهار نوع محبت می‌شود. انواع محبت مورد نظر وی نیز منجر به شكل‌گیری هفت نوع تعامل تعقلی، تعلیمی، تادیبی، طبیعی، عادتی، اكراهی و ناشی از ملكات می‌باشد كه غلبه هر یك از این انواع تعاملات در سطح اجتماع موجب شكل‌گیری جامعه مبتنی بر محبت، جامعه عادله یا ظالمه از یك حیث یا جامعه ضروریه، عاقله، فاضله و عماره از حیثی دیگر خواهد شد. هماهنگی میان سه عامل تكامل اجتماعی فرهنگی، اصلاح فرهنگی در راستای شیوع و غلبه تعاملات تعقلی، تعلیمی و تادیبی؛ نسبت به تعاملات ناشی از طبیعت، عادت و ملكات و تعاملات اكراهی، را به منظور عقلانی‌سازی فرهنگ و دست‌یابی به ثبات، آرامش و رضایت، نشاط و شادی، از جمله دلالت های نظریه فرهنگی مسكویه در عرصه سیاست گذاری است.

-