تحليل ساختاري و سنجش الگوي فضايي و سطح‌بندي ساخت‌وسازهاي مناطق شهري براساس ميزان بهره‌مندي از خدمات شهري (مطالعه موردي: مناطق پنج‌گانه شهر زاهدان)

Structural Analysis, Measurement of Spatial Distribution Model and Classification the Construction of Urban Areas Based on Benefit from Urban Services (Case Study: Five Districts of Zahedan)

از مهم ترين پيامدهاي رشد شتابان شهرنشيني و توسعه فيزيكي شهرهاي كشور در دهه هاي گذشته، يك دست نبودن نظام توزيع مراكز خدماتي شهري مي باشد كه زمينه ساز نابرابري اجتماعي مي شود. پژوهش حاضر، به منظور سنجش ميزان دستيابي افراد ساكن در مناطق شهري زاهدان به امكانات و خدمات مورد نياز، تدوين شده است. ابتدا با استفاده از داده ها و اطلاعات طرح جامع شهري شهر زاهدان، سرانه وضع موجود هر يك از افراد از كاربري هاي خدماتي وضع موجود شهر، استخراج شد و سپس با بهره گيري از مدل ويليامسون و مدل آنتروپي، وسعت و پراكندگي كاربري هاي مورد نظر در سطح مناطق پنج گانه شهر زاهدان، بررسي شد و نهايتاً به وسيله تكنيك تاپسيس، به ارزيابي هر يك از نواحي، از نظر ميزان برخورداري از امكانات و خدمات و رتبه بندي آنها پرداخته شده است. نتايج حاصل از مدل ويليامسون و آنتروپي، نشان دهنده توزيع نامتعادل در منطقه 4 و كمبود خدمات در اين منطقه با توجه به جمعيت زياد و رو به افزايش در اين منطقه مي باشد و در منطقه 5 توزيع متعادل خدمات ديده مي شود. بررسي نتايج حاصل از ميزان برخورداري نواحي شهر زاهدان از امكانات و خدمات شهري با توجه به مدل تاپسيس، حاكي از آن است كه در بين مناطق شهري، از نظر ميزان دستيابي به امكانات و خدمات شهري، تفاوت زيادي وجود دارد؛ به طوري كه بيشترين ميزان تاپسيس براي منطقه 5 (894/0) و كمترين ميزان تاپسيس براي مناطق 2 و 4 (058/0 و 178/0) مي باشد.

Heterogeneity of distribution system of urban services is one of the most important consequences of the rapid growth of urbanization and physical development of cities in the country in the past decades. It has paved the way for social injustice and having urban services land uses in the regions and neighborhoods of a city. This research has been developed in order to measure access level of residents in urban areas of Zahedan for required facilities and services. Initially, per capita of status quo of each individual from service uses of cityrsquo s status quo was extracted by using data and information of Zahedan comprehensive urban plan and then the extent and distribution of land uses in five districts of Zahedan were examined by utilizing Williamson and entropy models. Finally, each district was evaluated and ranked in terms of having facilities and services. The results of Williamson and entropy models show unbalanced distribution and lack of services in district 4 due to large and increasing population. Balanced distribution of services is seen in district 5 and studying results of having urban services and facilities due to TOPSIS model shows that there is a big difference among urban areas in terms of accessibility and urban services so that the highest amount of TOPSIS for district 5 is 0.894 and the lowest amounts are 0.058 and 0.178 for districts 2 and 4 respectively.