تحليل نظريه رشد اخلاقي كولبرگ با رويكرد قرآني

مقدمه: مساله"رشد اخلاقي" در طول قرن‌ها از مهمترين مسايل اجتماعي مورد توجه بوده است. قرآن به عنوان كامل‌ترين كتاب راهنماي بشر دربردارنده بحث‌هاي عميق اخلاقي است. مسائل اخلاقي در زمان ما اهميت ويژه‌اي دارد، چراكه نظريه‌پردازان مختلفي هريك بنابر زمينه ايدئولوژيكي و فرهنگي، در اين زمينه نظريه‌پردازي نموده‌اند و اكثريت آنها نتوانسته‌اند از زندگي عرفي انسان فراتر رفته و بنيان‌هاي روحاني و عقلاني و انگيزشي در اخلاق را كه ريشه در خلقت الهي و فطرت آدمي دارد، مورد توجه قرار دهند. مطالعه و بررسي رشد اخلاقي از ديدگاه اسلامي و مبتني برقرآن كريم نيازمند بررسي گسترده و از ابعاد مختلف مي‌باشد. در اين مطالعه سعي شده است به‌عنوان مقدمه و ورود در اين مبحث عظيم، نظريه رشد اخلاقي كولبرگ با رويكرد قرآني مورد بررسي قرار گيرد.روش كار: اين مطالعه از نوع مطالعات مروري است كه با بهره‌گيري از مطالعات كتابخانه‌اي و اينترنتي انجام شده است و منابع مرتبط با موضوع استخراج گرديده و مورد بررسي قرار گرفته است.يافته‌ها: از ديد قرآن، انسان در طول زندگي از مراحلي با ويژگي‌هاي مخصوص آن مرحله مي‌گذرد و اين ديدگاه در نظريه رشد شناختي و اخلاقي روان‌شناسان معاصر از جمله پياژه وكولبرگ نيز مطرح شده است. از منظركولبرگ مراحل رشد اخلاقي ثابت و بدون تغيير هستند و استدلال و داوري‌هاي اخلاقي با جنبه‌هاي شناختي ارتباط دارد. اما از نظر اسلام قوانين واحكام اخلاقي مطلق و واقعي هستند و از اين رو در برخي موارد نظريات روان‌شناسان غربي كاملاً متفاوت و حتي متضاد با رويكرد  اسلامي است. از جمله اينكه روان‌شناسان غربي، به تماميت رشد اخلاقي انسان كمترتوجه دارند و يا چنان متمركز بر سطوح پايين تحول اخلاق آدمي هستند كه سطوح متعالي روحاني و عقلاني در اخلاق را ناديده مي‌گيرند.نتيجه‌گيري: مهمترين انتقاد به نظريه رشد اخلاقي كولبرگ اين است كه تا حدي ماهيت چندبعدي حوزه اخلاق را ناديده گرفته است و دچار محدوديت‌ها و ضعف‌هاي نظري است. اتكاء به نظريه‌هاي روان‌شناسي و ابزارهاي تهيه ‌شده براي سنجش رشد اخلاق در غرب، با فرهنگ ديني و ملي ما كاملاً تطابق ندارد. هرچند در زمينه مباحث رشد اخلاقي از ديدگاه قرآن، كتب ارزشمندي در منابع شيعي يافت مي‌شود، اما مطالعات كمي در زمينه بررسي و نقد نظريه‌هاي نشأت گرفته از ذهن روان‌شناسان غربي با رويكرد قرآني يا اسلامي انجام شده است. بنابراين لازم است كه دانشمندان ايراني به توليد دانش‌هاي مبتني بر بنيادهاي ديني و حكمت و فرهنگ اسلامي ـ ايراني روي آورند.