حقيقت عذاب در عرفان (با تكيه بر ديدگاه ابن عربي)

Truth Of Torment in Mysticism (Based on Ibn Arabi Viewpoint)

در سلوك انسان به سوي خداوند هرگونه گناه و نافرماني از امر محبوب خدا خود گناهي تلقي مي‌شود كه به دنبال آن عذاب خواهد بود. حجاب از قرب الهي و نزديكي به خداوند، از نگاه عرفا عين عذاب است و جهنم همان بُعد و محروم بودن از قرب الهي است. هر نوع گناهي،مراتبي از بُعد را به همراه دارد كه اين بُعد عين عذاب است. چنان كه عذاب منافقين، كفار و... بر اساس ميزان بُعدشان با يكديگر متفاوت است. در واقع جهنم و نار، مفاهيم كلي هستند كه تمامي ابعاد گوناگون عذاب را در خود جاي مي‌دهند. ابن‌عربي ماهيت عذاب را تغييرپذير و ناپايدار و در نتيجه امري نسبي مي‌داند كه متناسب با استعداد قوابل و ذائقۀ افراد متفاوت است. در حقيقت درنظرابن عربي اين فهم و دريافت و ادراك شخص معذَّب است كه نسبت به مسأله عذاب دگرگون مي‌شود و ديگر درد و الم را احساس نمي‌كند و عذابش پايان مي‌پذيرد. آنچه از متون عرفاني به دست مي‌آيد اين است كه عذاب در حقيقت خود نوعي تجلي رحمت الهي است كه خداوند با عذاب گناهكاران، از بار گناه آنان مي‌كاهد و با اين نعمت، ذات گناهكار را از آلودگي و خبث گناه پاك مي‌نمايد. پژوهش حاضر مي‌كوشد با استفاده از آيات قرآن و كلام عرفا به روش توصيفي و تحليلي، ابعاد گوناگون موضوع عذاب، حقيقت عذاب و انواع آن را روشن نمايد.

In Spiritual wayfaring toward The Great Lord, any sin and disobedience from the order of the dearest The Lord in itself will be deemed a sin that will be followed by torment. The veil of divine revelation and closeness to God, in the mystics’ point of view, is the evidence of torment and so is hell with the same level and deprivation of divine closeness. Any kinds of sin include stages of the same dimension which per se is torment so that the punishment of hypocrites and infidels and the rest will be different according to their levels. In fact, Hell and Naar are general concepts which cover all different aspects of punishment by themselves. IbnArabi believes that the nature of torment is changeable and unstable, therefore it is a relative issue that fits with talent and taste in different recipients. In fact, in IbnArabi’s point of view it is the understanding, impression and knowledge of the suffering man that would evolve towards to the issue of torment and thereby feels no pain and agony, and his torment finally ends up. What comes out of mystical texts would be that the punishment is in fact a manifestation of divine mercy indeed, which is used by God to reduce the burden of his sin by tormenting the guilty ones by means of which this mercy clears the nature of the guilty ones from turpitude and vice. This study attempts to use the verses and the words of mystics in a descriptive and analytical way to make clear the different aspects of the idea of torment, its reality and different kinds.