بررسي تأثير كاربرد سوپرجاذب تراكوتم و موسيلاژ اسفرزه بر برخي ويژگي‌هاي ريختي، زيستي، بازدهي مصرف آب و اسانس گياه دارويي ريحان (Ocimum basilicum L. var. Keshkeni luvelou)

Effect of terracottem superabsorbent and Plantago ovata mucilage on some morphological, biological properties, water use efficiency and essential oil in Ocimum basilicum L. var. "Keshkeny levelu"

یكی از مهمترین عوامل محدودكننده تولید گیاهان دارویی در مناطق خشك و نیمه‏خشك جهان، كمبود آب و تنش خشكی است. از این‌رو، در این پژوهش گیاه ریحان (Ocimum basilicum L. var.Keshkeni luvelou) به‏عنوان یكی از گیاهان دارویی با ارزش و حساس به كم‏آبی انتخاب شد. هدف از این تحقیق افزایش بهره‏وری مصرف آب در تولید ریحان بود كه به‌صورت یك آزمایش فاكتوریل در قالب طرح بلوك‏های كامل تصادفی در سه تكرار انجام شد. تیمارها شامل دو پلیمر آب‌دوست تراكوتم (صنعتی) و اسفرزه (گیاهی)، هر یك در چهار سطح (صفر، 1/0%، 2/0% و 3/0% وزنی/وزنی بر اساس وزن خاك) با دو روش كاربرد (مخلوط با خاك و ریشه و روش مخلوط با خاك) بودند. صفات اندازه‌گیری شده شامل: صفات ریختی (تعداد برگ، سطح برگ، وزن خشك اندام هوایی نسبت به ریشه)، صفات زیستی (تعداد دانه در بوته، وزن هزاردانه در بوته)، بازدهی مصرف آب و دو ویژگی مهم درصد و عملكرد اسانس در زمان گلدهی بودند. نتایج نشان داد كه اثرات ساده و متقابل بین تیمارها تأثیرات مثبت و معنی‏دار بر صفات ریختی، زیستی و بیوشیمیایی اندازه‌گیری شده در این آزمایش داشتند. به‌طوری كه بهترین نتایج برای صفات رویشی و زایشی با كاربرد موسیلاژ اسفرزه و بالاترین درصد و عملكرد اسانس با استفاده از سوپرجاذب تراكوتم بدست آمد. بهترین نتایج برای هر دو ماده در غلظت1/0% و 2/0% به‌ترتیب با روش كاربرد در خاك و ریشه و روش كاربرد در خاك حاصل شد. در مجموع هر دو تركیب (تراكوتم و اسفرزه) قادر به كاهش اثرات نامناسب تنش خشكی و بهبود بازدهی مصرف آب در كشت ریحان بودند.

One of the most important limiting factors in production of medicinal plants in arid and semiarid regions of the world is water shortage or drought stress. Basil (Ocimum basilicum L. var. "Keshkeny levelu") is a valuable medicinal plant and sensitive to water stress. Therefore, the current study was aimed to increase water use efficiency in basil production by conducting a factorial experiment based on randomized complete blocks design with three replications. The treatments were two superabsorbent polymers namely Terracottem™ (industrial) and Plantago ovata mucilage (Herbal) at four concentrations (0, 0.1%, 0.2% and 0.3% w/w on the basis of soil weight) with two application methods (mixed with soil only and mixed with soil+roots). The measured traits were morphological: leaf number, leaf area, shoot to root ratio, biological: number of seeds/plant, seed weight/plant, and water use efficiency, as well as two other important characteristics such as essential oil percentage and yield at flowering time. Results showed that the simple effect of treatments and their interaction had significant and positive effects on morphological, biological and biochemical traits, measured in this experiment. The best results in vegetative and generative characteristics were obtained by application of Plantagoovata mucilage and the highest essential oil percentage and yield were recorded by using Terracottem superabsorbent. The best results in both compounds were obtained at concentrations of 0.1% and 0.2% with application method in soil+roots and soil only, respectively. In conclusion, both compounds (terracottem™ and Plantago ovata) were able to reduce the adverse effects of drought stress and improved water use efficiency in basil cultivation.