بررسي كمّي و كيفي اسانس گونه‌هاي آويشن (Thymus) كاشته شده در باغ گياه‌شناسي ملي ايران

Study of quality and quantity of essential oil of Thyme species cultivated in national botanic garden of Iran

به‌منظور بررسی كمّی و كیفی اسانس گونه‌های مختلف آویشن (Thymus) تحقیقاتی طی سال‌های 1390-1389 در شرایط زراعی انجام شد. این آزمایش در قالب یكی از زیر طرح‌های پروژه ملی استخراج و تجزیه كمّی و كیفی اسانس گونه‌های مختلف آویشن در برخی از استان‌های كشور انجام شد. بدین منظور بذرهای تعداد 74 اكسشن در گلخانه كشت شدند. سپس نشاها به مزرعه تحقیقاتی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران منتقل شدند. سرشاخه‌های گلدار در زمان حدود50% گلدهی جمع‌آوری شد. سپس در آزمایشگاه در سایه خشك و آسیاب شد. استخراج اسانس از تمامی اكسشن‌ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه طرح كلونجر (فارماكوپه بریتانیا) برای مدت سه ساعت انجام گردید. اسانس‌های بدست آمده با استفاده از دستگاه‌های گاز كروماتوگرافی GC و گاز كروماتوگرافی متصل به طیف‌سنجی جرمی GC/MS آنالیز و تركیب‌های شیمیایی آنها شناسایی شدند. طبق نتایج بدست‌آمده درصد اسانس بین 04/0% تا 2% متغیر بود. بالا‌ترین بازده تولید اسانس سرشاخه گلدار ژنوتیپ‌های مورد مطالعه بر حسب وزن خشك متعلق به گونه‌های T. Kotschyanus (2%) از استان آذربایجان‌غربی، T. daenensis (92/1%) از استان لرستان و T. vulgaris (69/1%) از استان مركزی بود. در بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی چندین كموتایپ شامل لینالول، ژرانیول، آلفا-ترپینول، تیمول، كارواكرول و آلفا-ترپینیل استاتو ژرانیل استات شناسایی شدند. در طی دو سال بالاترین درصد تركیب تیمول مربوط به گونه‌های T. daenensis از استان مركزی با 6/76% و تركیب كارواكرول مربوط به T. daenensis از استان سمنان با 9/82% و ژرانیول با 7/62% مربوط به T. lancifolius از استان فارس بود.

In order to investigate the quality and quantity of essential oil of Thymus species, an experiment was conducted under field condition at Research Institute of Forests and Rangelands. This project was related to national project, entitled extraction, qualitative and quantitative analyses of the essential oil of different Thymus species in some provinces of Iran. For This purpose, seeds of 75 accessions, collected from various provinces, were cultivated under greenhouse condition. Then, seedlings were transferred to the experimental field and cultivated under field condition. Flowering shoots were collected at 50% of flowering stage, dried in shadow and grinded. Essential oil extraction was carried out by hydro distillation method (Clevenger apparatus-Britain pharmacopeia) for three hours. Chemical compounds were identified with GC and GC-MS. According to the results, essential oil yield was between 0.04%-2%. The highest essential oil yield in relation to dry weight belongs to T. kotschyanus (2%), T. daenesis (1.92%) and T. vulgaris (1.69%) from west Azerbaijan province, Lorestan province and Markazi province, respectively. Linalool, geraniol, α-terpineol, Thymol, carvacrol, α-terpinyl acetate and geranyl acetate chemotypes were recognized among accessions. During two years, the highest Thymol (76.6%), carvacrol (82.9%) and geraniol (62.7%) were observed in T. daenesis from Markazi province, T. daenesis from Semnan province and T. lancifolius from Fars province.