بررسي تطبيقي اسلوب‌هاي بيان قصص قرآن در تفاسير المنار و نمونه

A Comparative Study of Methods of Understanding the Story Style of the Qur'an in AlMinar and Nimouneh Exegeses

قرآن كريم به عنوان كامل‌ترين كتاب آسماني، براي هدايت انسان‌ها از فنون گوناگوني استفاده كرده است. از جمله اين فنون، بهره‌گيري از اسلوب داستان است كه در مواضع و مناسبت‌هاي گوناگون مطرح مي‌كند. هدف قرآن در بيان اين داستان‌ها، بيان داستان تخيّلي نيست، بلكه سرگذشت پيشينيان را آيينه‌اي براي عبرت آيندگان قرار داده است و سراسر آن حقّ است. مفسّران قرآن، به‌ويژه در دوران معاصر، به اين بُعد از قرآن توجّه خاصّي نموده‌اند‌ تا جايي كه از آن، با اعجاز غيبي يا اعجاز قصصي ياد مي‌كنند. از جمله اين مفسّران رشيدرضا در تفسير المنار و آيت‌الله مكارم شيرازي در تفسير نمونه است كه عبارتِ «اعجاز قِصَصي قرآن» در بسياري از مجلّدات آنها به صورت گسترده‌اي به چشم مي‌خورد. بررسي اين تفاسير نشان مي‌دهد كه ديدگاه تمثيلي و تخيّلي مفسّران المنار نسبت به برخي از قصص قرآن باعث گرديده تا نظرات خاصّي را مطابق عقل‌گرايي افراطي و سلفي خودشان به قصص تحميل كنند. در مقابل، تفسير نمونه با ديدگاهي معتدلانه، بي‌تأثير از عقايد مذهبي خاص و با دليل و برهان، واقعي بودن همه قصص را اثبات نموده است و تمثيلي دانستن آنها را با صراحت رد كرده‌اند. ايشان هدف عبرت‌آموزي و تربيتي از قصص قرآن را برخلاف تمثيل بودن آنها دانسته است.

Abstract The holy Qur'an, as the most comprehensive divine book, has applied many techniques such as telling stories to guide human. The Qur'an is not to tell unreal stories, but rather, it tells the fates of ancient people to teach a lesson to posterity. The stories are absolute truth. The commentators of the Qur'an, especially in the modern period, regard this aspect of the Qur'an as a miracle. Both Rashid Reza in the alMinar exegesis and Ayatollah Makarim in the Nimouneh exegesis have paid close attention to this miraculous aspect of the Qur'an. However, looking through these exegeses shows that the allegorical view of the alMinar toward some Qur'anic stories may bring about the rejection of the reality of some Qur'anic stories. In contrary, in the Nemouneh exegesis the reality of all of the Qur'anic stories has been borne out through many reasons and examples. According to Makarim, the allegorical view of Qur'anic stories stands in contrast to the guiding aim of the Qur'an.