بررسي عرضه و تقاضا در بازار گياهان دارويي (مطالعه موردي استانهاي همدان، مركزي و لرستان)

Investigation on supply and demand in medicinal plants market (Case study: Hamedan, Markazi and Lorestan provinces)

وجود تقاضا برای گیاهان دارویی تحت تأثیر عوامل مختلف فرهنگی و اجتماعی می‌باشد. این تحقیق با هدف بررسی تقاضای گیاهان دارویی در سه استان همجوار شامل استان‌های همدان، مركزی و لرستان انجام شد. این تحقیق، به روش پیمایشی انجام شد. داده‌های مورد نیاز این تحقیق از طریق تكمیل پرسش‌نامه به‌صورت مصاحبه مستقیم از تعداد 96 فروشنده گیاهان دارویی در استان‌های منتخب، در سال 1390 جمع‌آوری گردید. نمونه‌ها به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده با بكارگیری فرمول كوكران برای حجم جامعه نامعلوم انتخاب شدند. روایی پرسش‌نامه توسط پانل متخصصان مورد تأیید قرار گرفت. از سوی دیگر، ضریب آلفای كرونباخ برابر 787/0 شد كه اعتبار پرسش‌نامه را اثبات نمود. در این تحقیق، نوسان تقاضای بازار با بهره‌گیری از ضریب تغییر و رابطه متغیرهای مورد مطالعه با استفاده از آزمون چند دامنه‌ای دانكن مورد بررسی قرار گرفت. ضمن اینكه، رتبه‌بندی عوامل مؤثر بر تقاضای گیاهان دارویی با استفاده از آزمون رتبه‌ای فریدمن انجام شد. نتایج تحقیق نشان داد كه در میان انواع مختلف گیاهان دارویی، عرقیات با سهم 8/28 درصدی دارای بیشترین تقاضا در استان‌های منتخب بود. آزمون رتبه‌ای فریدمن بیانگر آن بود كه قیمت، سهولت مصرف و دسترسی به كلینیك طب سنتی به‌ترتیب مهمترین عوامل مؤثر بر تقاضای گیاهان دارویی در استان‌های مورد مطالعه می‌باشد. نتایج تحقیق همچنین نشان داد كه با وجود همجواری استان‌های مورد بررسی، تقاضا در بازار گیاهان دارویی از لحاظ مقدار و ارزش در این سه استان، فاقد رابطه معنی‌دار بوده و از یكدیگر مستقل هستند. البته ضریب تغییر نشان داد كه میزان تقاضای گیاهان دارویی در استان لرستان از نوسان بیشتری در مقایسه با استان‌های مركزی و همدان برخوردار بوده است.

The existence of demand for medicinal plants is affected by different social and cultural factors. This study aimed to investigate the demand for medicinal plants in three neighboring provinces including Hamedan, Markazi and Lorestan provinces. This research was done by survey method. The necessary data for this study were collected by completion of questionnaire through direct interview from 96 sellers of medicinal plants in the study provinces, selected by random sampling method in the year 2011. The samples were selected by simple random sampling method using Cochran formula for unknown population size. The validity of questionnaire was confirmed by panel of experts. On the other hand, Cronbach’s alpha coefficient was found to be 0.787, confirming the reliability of questionnaire. In this study, fluctuations of market demand through coefficient of variation (CV) and relationship between studied variables by using Duncan’s multiple range test (DMRT) were investigated. Meanwhile, the ranking of effective factors on demand of medicinal plants was done using Friedmanʹʹs rank test. The results showed that the distillates had the highest demand with a share of 28.8 percent in selected provinces among all kinds of medicinal plants. Friedmanʹʹs rank test indicated that price, ease of consumption and access to traditional medicine clinic were most important factors, affecting the demand of medicinal plants in the study provinces. The results also showed that despite the proximity of the provinces studied, no significant relationship was found for the market demand of medicinal plants in terms of quantity and value in the three provinces. The coefficient of variation revealed that the demand for medicinal plants in Lorestan province had more fluctuations as compared to Markazi and Hamedan provinces.