استعاره‌هاي مفهومي در حوزۀ شرم با استناد به شواهدي از شعر كلاسيك فارسي

Conceptual Metaphors of Shame in Persiam Classic Poetry

مقالۀ حاضر تحليلي از استعاره‌هاي مفهومي شرم، با استناد به اشعار كلاسيك فارسي قرن ششم تا دهم قمري، به دست مي‌دهد. چهارچوب نظري اين پژوهش، كتاب استعاره و عواطف: تأثير زبان، فرهنگ و بدن در احساس نوشته زولتان كووچش (2010) است. سؤال اصلي مقاله اين است كه در زبان فارسي استعاره‌هاي مفهومي شرم بر مبناي كدام حوزه‌هاي مبدأ ساخته مي‌شوند؟ هدف از پاسخ‌گويي به اين سؤال، يافتن مفهوم كانونيِ شرم در زبان فارسي با استناد به شواهدي از شعر كلاسيك فارسي است. به اين منظور، ابتدا، دُرج 3 (كتاب‌خانۀ الكترونيك شعر فارسي)، «پيكرۀ زباني گروه فرهنگ‌نويسي فرهنگستان زبان و ادب فارسي»، و تارنماي گنجور (آثار سخن‌سرايان پارسي‌گو) با كليدواژه‌هاي «شرم» و «حيا» جست‌وجو شد. در نتيجۀ اين جست‌وجو ابياتي كه در آن‌ها مفهوم شرم در قالب استعارۀ مفهومي دريافت مي‌شد گردآوري گرديد. بر اساس روشي كه توضيح داده شد، 220 شاهد به دست آمد. در مرحلۀ بعد، با تحليل استعاره‌هاي مفهومي حوزه‌هاي مبدأ استخراج شد. در نتيجۀ اين بررسي، ده اسم‌نگاشت براي استعارۀ مفهوميِ شرم به دست آمد كه در قالب يك شبكه با هم در ارتباط‌اند و مفهوم شرم را در زبان فارسي مي‌سازند.

This paper surveys the conceptual metaphors of shame in Persian classical poetry of Iraqi style. The theoretical framework of this research is based on Metaphor and Emotion: Language, culture and body in human feeling (Kovecses 2010). Main question of the research is: What are the source domains of the conceptual metaphors of shame in Persian? The research aim is to find the core metaphor of shame in Persian with reference to Persian classical poetry. In doing so the DORJ 3 and Language Corpus of the Department of Lexicography in the Academy of Language and Literature were searched with the keywords of “sharm” and “haya”. Instances of Persian classical Poetry were found in which “shame” was understood in a conceptual metaphor. In this way 220 metaphorical structures were found and analyzed. As the result 10 name of the mappings were found for the conceptual metaphor of shame and a network was presented which apparently constitutes the concept of shame in Persian.