مروري بر مطالعات اجتماعي تنظيم خانواده و كاهش باروري در ايران

A Review of Social Studies on Family Planning and Decline of Fertility Rate in Iran

هدف اين مطالعه بررسي توزيع مقداري، موضوعي و زماني مطالعات تنظيم خانواده در ايران است كه بازتابي از مسائل و روند‌هاي تنظيم خانواده مي‌باشد. مطالعه به‌روش مروري انجام شد. پژوهش‌هاي انجام‌شده طي سال‌هاي 1375-1391 در سه پايگاه داده مقالات علمي پژوهشي فارسي زبان جستجو و بررسي و از ميان 76 مقاله، 28 مقاله وارد مطالعه و بررسي شدند. دو پايگاه داده انگليسي زبان نيز بدون ذكر تاريخ جستجو شد و در نهايت 8 مقاله از بين 27 مقاله يافت‌شده به زبان انگليسي وارد اين مطالعه شدند. يافته‌هاي اين تحقيق، توزيع نگرش‌ها (آگاهي، احساسات و رفتار) و ترجيحات زنان و مردان در تحقيقات تنظيم خانواده را نشان مي‌دهد. در اين تحقيقات مهم‌ترين عامل اثرگذار در تغيير آگاهي، نگرش و عملكرد، آموزش و تحصيلات گزارش شده است. هچنين طبق يافته‌ها مسئله مشاركت زوجين اهميت ويژه‌اي در تنظيم خانواده دارد. يافته‌هاي بعضي تحقيقات، همگرايي نسبي در كاهش باروري را در بين مذاهب، قوميت‌ها و منشأ‌هاي (شهري/ روستايي) نشان مي‌دهد. يافته‌ها حاكي از آن است كه محققان به نقش مردان در تصميمات باروري كمتر توجه كرده‌اند. همچنين پژوهش‌هاي حوزه تنظيم خانواده كمتر بر توضيح و تبيين روابط بين متغيرها متمركز بوده‌اند و عمدتاً به ارائه آماره‌هاي توصيفي يا گزارش صرف همبستگي‌ها اكتفا كرده‌اند. در اين مقاله پيشنهادهايي هم براي تحقيقات آتي در اين زمينه ارائه شده است.

The objective of this paper is to study the quantitative, thematic and temporal dispersion of family planning studies in Iran, which reflect the issues and trends of family planning. The method used in this study was review. The data were garnered from amongst the studies conducted between 1996 and 2012. Three databanks, containing research papers in Persian language, were searched and 28 articles out of 76 were reviewed. Two English language databanks were also searched irrespective of the date of publication and 8 articles out of 27 were reviewed. The findings of this paper show dispersion of attitudes (awareness, emotions and behavior) and preferences of men and women in researches on family planning. Education has been reported as the most effective factor influencing change of awareness, attitude and performance. Also the findings of this paper indicate that cooperation of couples is highly significant in family planning. The findings of some studies show relative convergence among religious sects, ethnicities, and origins (rural/urban) with regard to the decline of fertility rate. The findings show that researchers have not paid due attention to the role of men in decisions about fertility. Also family planning studies have not properly focused on explanation and elucidation of relationship among variables and have mainly produced descriptive statistics or have been limited to mere correlations. Some suggestions have been made in this research for future studies in this field.