رويكرد فلسفي شهيد مطهري به پرسش از رابطۀ عقل و دين

Motahari’s Philosophical approach to the question of the relation between Reason and Religion

رويكرد فلسفي شهيد مطهري به پرسش از رابطۀ عقل و دين نسبت عقل و دين از اساسي‌ترين مسائل حوزه معرفت ديني و فلسفي است كه از ديرباز ذهن انديشمندان را به خود مشغول داشته، ديدگاه‌هاي متفاوتي را هم دامن زده است. در اين مقاله نگارندگان درصددند ضمن تحليل رويكرد شهيدمطهري به مسئلۀ اصول بنيادين دين اسلام، امكان نشاندن آن‌ها در جايگاه اصول موضوعۀ منظومۀ معرفتي دين و لذا خوانشي اصل‌موضوعي از دين را بررسي كنند. سپس اين فرضيه بررسي خواهد شد كه نگاه مرحوم مطهري به اصول‌دين به مثابه مدخلي عقلي بر ديگر اجزاء منظومۀ دين، جايگاه عقلي ويژه‌اي براي اصول‌دين ترسيم مي‌كندكه به‌نوبۀ خود واجد ارزش فلسفي است. دستاورد اين امر هم تعيين تكليف صريح پرسش از رابطۀ عقل و دين از ديدگاه وي به‌عنوان پرسش غايي اين پژوهش است. لذا ضمن اين بررسي نشان داده‌ايم كه وجه فلسفي اين پرسش در افق فلسفۀ دين، افزون بر وجوه درون‌ديني آن، در انديشۀ شهيدمطهري، بروزي مستقل و فلسفي دارد و اتفاقاً اين وجه فلسفي هم گاهي مغفول واقع مي‌شود. در انتها هم با اتكا‌ بر مقدمات فوق، تنها پاسخ قابل ‌استخراج و سازگار با ديدگاه ايشان به‌عنوان پاسخي صريح در برابر پرسش از رابطۀ عقل و دين طرح و تبيين خواهد شد؛ پاسخي كه هم واجد ارزش شناختي در مسئلۀ عقل و دين است و هم تقريري خاص از رابطۀ عقل و ايمان را در منظومۀ اعتقادي دينداران رقم مي‌زند.

The relationship between Reason and Religion is one of the most fundamental matters in the territory of Philosophy of Religion and philosophical epistemology. Theologians have considered especially religious aspects of it from many centuries ago and have presented different perspectives on this issue. In this paper, we intend to survey Motahari’s view about the Islamic Pillars or Principles, and also analyze possibility of putting these principles as axioms of an axiomatic (and maybe a deductive) system. Then, in further step, we examine the hypothesis that Motahari’s viewpoint of the principles of religion make a Rational Entrance for ancillaries and secondary articles of Islam. Furthermore, we are going to Show this entry is a rational position for the principles of religion that have a philosophical value. In addition; this entry specifies the relationship between reason and religion. Meanwhile, we will represent that its extern–religious prospect in philosophy of religion is independent of intra–religious prospect. Finally, based on this premises, we can derive only one compatible response to the question of relation between Reason and Religion. The response will be a Rational and cross religious one that would be the intersubjective and defensive basis for dialogue among Religions.