تاملي در اينهماني حيثيت تقييديه و واسطه در عروض

A Reflection on the Identity of the Mode of Delimitation and Mediator of Occurrence

در آثار صدرالمتالهين و ميرداماد حيثيات با ملاك جز موضوع بودن يا خارج از موضوع بودن حصر عقلي در دو معنا مي‌يابند، كه اصطلاح حيثيت تقييديه براي حيثيتي كه جز موضوع است (اعم از جز حقيقي در مركب حقيقي يا جز اعتباري در مركب اعتباري) و اصطلاح حيثيت تعليلي براي حيثيتي كه خارج از موضوع است، وضع گرديد. جداي سخن از ملاك تقسيم كه خود به صورت واضح معناي حيثيت تقييديه را روشن مي‌كند، استعمال «حيثيت تقييديه» در معناي جز موضوع، در آثار ميرداماد و صدرالمتالهين كاشف از آن است كه اين اصطلاح در دوره‌هاي بعدي دستخوش تحريف گشته و مساوي با «واسطه در عروض» دانسته شده، و در هيچ جا به اين‌كه اصطلاح حيثيت تقييدي بر معناي جديد وضع شده، اشاره نشده بلكه وانمود مي‌شود كه حكماي پيشين نيز حيثيت تقييديه را در اين معنا به كار مي‌برده‌اند. حتي با فرض اين‌كه گفته شود، فيلسوف را با لفظ كاري نيست، به طور كلي واسطه در عروض را نمي توان حيثيتي از موضوع دانست.

In Mulla Sadraʹs and Mir Damadʹs works, modes- with the criterion of being part of subject or out of subject- are restricted in two meanings: mode of delimitation and mode of causation, mode of delimitation for the mode which is part of subject (both real part in real composite and imaginary part in imaginary composite) and mode of causation for the mode which is out of subject. Regardless of criterion of division that clears mode of delimitation meaning obviously, mode of delimitation usage in part of subject meaning in Mulla Sadraʹs and Mir Damadʹs works, shows this term has been distorted in later periods and supposed equivalent of "mediator of occurrence". Never and nowhere has been mentioned the usage of new meaning for mode of delimitation but it is pretended that the previous philosophers applied mode of delimitation in this new meaning. Even though it is said that a philosopher does not deal with terms, generally mediator of occurrence cannot be considered as a mode of the subject.