اثر مصرف زئوليت بر عملكرد دانه و صفات فيزيولوژيك گندم (رقم بك كراس روشن) در شرايط تنش كم آبي

Effect of zeolite application on yield and physiological characteristics of wheat (cv. Roshan BC) in drought stress condition

جهت بررسي اثر تنش كم آبي و مصرف مقادير مختلف زئوليت بر صفات فيزيولوژيك و زراعي گندم رقم بك كراس روشن، آزمايشي درمزرعه آموزشي دانشگاه پيام نور اراك سال زراعي 1390-1389 به صورت كرت‌هاي يكبار خرد شده در قالب طرح پايه بلوك‌هاي كامل تصادفي باسه تكرار اجرا شد. تنش كم آبي به عنوان عامل اصلي در چهار سطح (آبياري بر اساس نياز آبي گياه، آبياري به ميزان 85، 70 و 55 درصد نياز آبي گياه) در كرت هاي اصلي و مصرف مقادير مختلف زئوليت به عنوان عامل فرعي در چهار سطح (عدم مصرف زئوليت، مصرف زئوليت به مقدار سه، شش و نه تن در هكتار) در كرت هاي فرعي قرار داده شدند. نتايج نشان داد كه اثر سطوح مختلف تنش كم آبي بر صفات عملكرد دانه و بيولوژيكي گياه، سطح ويژه برگ پرچم، تراكم سنبله، ميزان كلروفيل b، هدايت الكتريكي تيمار متانول و هدايت الكتريكي تيمار استون معني دار شد. همچنين اثر سطوح مختلف مصرف زئوليت نيز بر صفات عملكرد دانه و بيولوژيكي گياه، سطح ويژه برگ پرچم و هدايت الكتريكي تيمار متانول معني دار بود. در بين سطوح مختلف تنش كم آبي، بيشترين و كمترين هدايت الكتريكي تيمار متانول با ميانگين 3306 و 2835 ميكروزيمنس بر سانتي متر به ترتيب متعلق به تيمار آبياري بر اساس 55 درصد نياز آبي گياه و تيمار شاهد (آبياري معمول) بود. همچنين بيشترين ميزان كلروفيل bبا ميانگين 0/598 ميلي گرم در گرم بافت تازه گياه مربوط به تيمار آبياري شاهد و كمترين مقدار آن با ميانگين 0/517 ميلي گرم در گرم بافت تازه گياه مربوط به تيمار تنش كم شديد آبي (آبياري بر اساس 55 درصد نياز آبي گياه) بود. بيشترين و كمترين عملكرد دانه با ميانگين 5193 و 3330 كيلوگرم در هكتارمربوط به تيمار آبياري شاهد و تيمار آبياري بر اساس 55 درصد نياز آبي گياه بود. همچنين كاهش عملكرد دانه ناشي از تيمار عدم مصرف زئوليت، معادل 16/79 درصد نسبت به تيمار مصرف نه تن در هكتار زئوليت بود. به طوري كه مصرف نه تن در هكتار زئوليت با 4901 كيلوگرم در هكتار بيشترين عملكرد دانه را توليد نمود. با بررسي نتايج مشخص شد كه افزايش شدت تنش كم آبي، باعث كاهش در اكثر صفات فيزيولوژيك و زراعي گندم گرديد و مصرف 9 تن در هكتار زئوليت باعث جبران صدمات ناشي از تنش كم آبي در گندم در شرايط محل اجراي آزمايش شد.

Introduction Overall, more than threequarters of energy and protein required for half of mankind comes from cereals (Emam, 2005). The most sensitive stage to drought stress in cereals between heading to flowering and cultivars, before flowering to increase a high dry matter production and assimilate in stem, the cultivars are drought tolerant (Niknam, 2005). Osmotic adjustment for drought tolerance as a trait known (Richard, 2004). So osmotic adjustment in leaf and pollen can be used as an indicator in breeding for increased tolerance to drought stress used (Delperee et al., 2003 Maghsoudi Moud and Yamagishi, 2005). Drought stress has significant effects on traits related to reproductive growth stage of crops including grain yield, yield components, harvest index and day to physiological maturity (GolAbadi et al., 2008). Also drought stress from flowering to grain handling, accelerated aging and reduce grain filling period (Royo et al., 2000). The aim of this study was to evaluate the chlorophyll concentration and wheat biological yield under drought stress and different levels of zeolite.   Materials and methods This study was carried out in field of Arak Payam Noor University in 2009. A splitplot arrangement of treatment in a randomized complete block design with three replications was used. Water stress (I0= Control irrigation, I1= Irrigation about 85% plant water requirement, I2= Irrigation about 70% of plant water requirement, I3= Irrigation about 55% of plant water requirement, were assigned in the main plots and different levels of zeolite application (Z0= without zeolite application, Z1= 3 ton ha1, Z2= 6 ton ha1,  Z3= 9 ton ha1) in sub plots. Each sub plot consisted of 4 rows, 5 m long with 50 cm between rows space and 5 cm between plants on the rows. In this study characteristics such as: Harvest index of spike, Biological yield of plant, Special leaf area, Spike density, b Concentration of b chlorophyll, Electrical conductivity of methanol treatment and Electrical conductivity of aseton treatment were assessed.   Results and Discussion Results indicated that unstress irrigation (control irrigation) with average electrical conductivity of methanol treatment (2835 µs cm1) and zeolite application (9 ton ha1) with average (2829 µs cm1) were significantly superior to the other treatment. With increasing water stress, due to limitations in the absorption of water and nutrients to the plant caused reduced the growth of the plant. So finding ways that they can reduce the limitations caused by water stress, will be very convenient. In this experiment, the traits chlorophyll b, the electrical conductivity of methanol treatment (12 hours), electrical conductivity treatment with acetone (3 hours), specific leaf area, spike density, grain yield, biological yield and harvest index were affected by water stress. Also, Zeolite consumption as well as improved characteristics of electrical conductivity treatment of methanol (12 hours), specific leaf area, yield and biological yield of the plant.9 tons per hectare zeolite increased grain yield relative to the treatment of no zeolite was 20.18 percent. So we can say that the use of Zeolite to reduce the adverse effects of water stress on the plant.