بررسي فعل‌هاي وجه‌نماي كمكي زبان فارسي در چهارچوب الگوي نيرو-پويايي تالمي و الگوي شناختي آرماني لانگكر

The investigation of Persian modal auxiliary verbs on the basis of force-dynamic model of Talmy and the idealized cognitive model of Langacker

هدف از انجام اين تحقيق بررسي فعل‌هاي وجه‌نماي كمكي زبان فارسي در چهارچوب الگوي نيروپويايي تالمي (1985) و الگوي شناختي آرماني لانگكر (1991) است. الگوي نيروپويايي، در اصل، ناظر بر فعل و انفعالات فيزيكي حاكم بين اشياء موجود در جهان خارج است كه ابتدا توسّط تالمي جهت بررسي مفاهيم الزامي عناصر وجه‌نما و سپس توسّط سويتسر (1990) جهت بررسي معاني معرفتي وجه‌نماها بكار رفت. الگوي معرفتي نيز يك نمونه از الگوي شناختي آرماني استعاري است كه توسّط لانگكر و تحت تأثير نظريه الگوهاي شناختي آرماني ليكاف ارائه گرديده است. بررسي دو خوانش الزامي و معرفتي فعل‌هاي مذكور بر اساس الگوي نيروپويايي تالمي و برهم‌كنش نيروهاي عامل و پادعامل موجود در معاني آنها از بُعد استعاري، نشان‌دهندۀ تضمين نبودن وقوع عمل و محقّق شدن موقعيّت در جهان غيرواقعي است. از طرف ديگر، بررسي فعل‌هاي مذكور در چهارچوب الگوي شناختي آرماني استعاري لانگكر (موسوم به الگوي معرفتي)، نشان داد اعمالي كه اين وجه نماها ناظر بر آن هستند تحت كنترل معرفتي نيستند و در حيطۀ فراواقعيّت قرار مي‌گيرند و به نسبت ميزان قطعيت و عزم موجود براي انجام كار در فاصلۀ نزديك‌تر يا دورتري نسبت به واقعيّت بلافصل قرار مي‌گيرند. با تطبيق نتايج حاصل از اين دو الگو،  مشخّص گرديد كه تحت كنترل معرفتي نبودن عمل، معادل تضمين نبودن وقوع عمل، و محقّق شدن موقعيّت در جهان غيرواقعي نيز معادل قرار گرفتن آن در حيطۀ فراواقعيّت مي‌باشد؛ بنابراين، اين دو الگو در كنار هم و بطور مشترك فعل‌هاي وجه‌نماي كمكي فارسي را مفهوم‌سازي مي‌كنند.

The main purpose of this paper is the investigation of Persian modal auxiliary verbs in the framework of forcedynamic model of Talmy and idealized cognitive model of Langacker. Forcedynamic model which stands, originally, for the analysis of action and reaction of physical objects in the real world, has been used by Talmy for characterizing the deontic notion of modal auxiliaries and then, extended by Sweetser for conceptualizing the epistemic reading of modals. The investigation of deontic and epistemic notions of modal auxiliaries on the basis of this model, revealed that the actualization of the event is not guaranteed but it is actualized in the nonfactual world. The second model, i.e., the metaphoric idealized cognitive model, known as epistemic model, is proposed by Langacker under the influence of Lakoffs theory of idealized cognitive models. The investigation of modal auxiliaries in the framework of this model showed that modal auxiliaries are not under epistemic control and fall in the realm of irreality and with respect to the rate of momentum construed to the specified event, the modals locate in a near of far distance from immediate reality. By comparing the results of the two models, it is revealed that not being under epistemic control equals not being guaranteed and on the other hand, actualizing the situation in nonfactual world means falling in the scope of irreality; so, the two models cooperate in conceptualizing the Persian modal auxiliary verbs.