زايش دوبارۀ حماسه از فلسفۀ نيچه

The rebirth of the epic from the Nietzsche's Philosophy

برخي از مفسرين ايرانيِ نيچه انديشۀ او را بديل عرفان ايراني قلمداد كرده‌اند. چنين مطابقتي از بيخ و بن خطا و نافيِ بنيان‌هاي هستي‌شناختي، ارزشي، و اخلاقيِ نيچه است. انديشۀ نيچه نه از انگاره‌هاي عرفاني، بلكه از ارزش‌هاي جهانشمول حماسي آبستن است. براي فهم او بايد از قهرمانان ايلياد هومر و شاهنامۀ فردوسي يعني آخيلس و رستم استمداد جست نه كساني چون شبلي و حلاج. علت اين سوء فهم، خطاي مفسرين ايراني در تشخيص حد فارغ ميان عرفان و حماسه است. نسبت ميان حماسه و عرفان، مغايرت است نه مشابهت. ممكن است جهان‌بينيِ عرفاني شباهت‌هايي با جهان‌بينيِ حماسي داشته باشد؛ لكن اين شباهت‌ها صرفاً صوري است و در بنيان‌هاي هستي‌شناختي، معرفتي، و اخلاقي، حماسه ناقض عرفان است. با گشاده‌ستي و اِعمال رواداريِ بسيار، مي‌توان عرفان را بديل شقي از حماسه انگاشت كه به تأسي از شاهرخ مسكوب آن را «حماسۀ منفي» مي‌ناميم. همچنين انديشۀ نيچه بيش و پيش از آنكه از سرچشمه‌هاي فرهنگ ايراني سيراب شده باشد، از منابع فرهنگ يوناني آبشخور گرفته است. استمداد نمادين نيچه از شخصيت زرتشت نمي‌تواند برهان محكمي براي طرح دعاويِ اين طيف از مفسرين باشد. ضمن اينكه فهم نيچه از زرتشتي‌گري بسيار مغشوش و مخدوش است. نيچه ستايش‌گر فرهنگ يوناني است نه فرهنگ ايراني. الغرض! با تأكيد بر اصولي چون خودبنيادي، اصالت اراده، ذم بي‌كنشي، و تأييد زندگي، فلسفۀ نيچه را مي‌توان تولد دوبارۀ حماسه در سپهر انديشۀ فلسفي به‌شمار آورد.

his philosophy with Iranian mysticism. Such identification is fundamentally flawed and contradicts Nietzsche's ontological principles and moral values. Some of the Iranian commentators, expert in Nietzsche's philosophy, identified Nietzsche's thought is pregnant from the epic universal values, not the mystical patterns. Understanding of Nietzsche's Philosophy is possible with the help of Shahnameh and Iliad not mysticism. The reason of this fundamental error lies in the fact that these Iranian commentators fail to distinguish the subtle differences between mysticism and epic, and this failure, has led to their mixing Nietzsche's thought with the Iranian mysticism. Epic and mysticism are related in the differences not the similarities. Although there could be some similarities between the mystical worldview and that of epic, they are merely outward and superficial. In effect, in the matter of epistemic, moral and ontological principles, epic contradicts mysticism. At the best, mysticism can be considered to be the negative correspondence of epic and called “Negative Epic”. Nietzsche's thought has been affected to a greater extent by the Greek culture than and prior to the Iranian traditions. Nietzche's symbolic recourse to Zoroaster cannot be a cogent basis for these commentators' claim. Moreover, Nietzche's grasp of Zoroastrian worldview is so much blurred and incomplete. He appreciates the Greek culture not the Iranian traditions. Therefore, autonomy, voluntarism, appreciation of life and denunciation of passivity are the set of values and principles associating Nietzsche's philosophy with epic. These are exactly the principles disregarded and even denied in mystical thought. In other words, Nietzsche's philosophy can be considered the rebirth of the epic in the sphere of philosophical thought.