بررسي و مقايسه مباني فلسفي انديشه هاي تربيتي فارابي و غزالي

A Comparative Study on the Philosophical Foundations of the Educational Thoughts of Farabi and Ghazali

هدف تعليم و تربيت و اينكه انسانِ محصول نهايي تعليم و تربيت بايد چگونه انساني باشد، همواره از موضوعات مهم و بحث برانگيز بوده، انديشه هاي تربيتي بسياري را تحت تاثير قرار داده است. اين مقاله به روش تحليلي ـ توصيفي، مباني فلسفي انديشه هاي تربيتي فارابي و غزالي را بررسي مي كند. در مباني هستي شناسي فارابي، خداوند را به عنوان عقل كل، واجب الوجود و سازنده جهان و نظم و هماهنگي آن به ذهن انسان متبادر مي كند. از نظر وي، براي رسيدن به اين هدف در معرفت شناسي، بايد انواع معرفت را در نظر داشت. در نظام ارزش شناسي فارابي، مقصود انسان رسيدن به سعادت است كه براي نيل به آن، نيازمند شناخت عواملي است كه در گرو انجام رفتار صحيح، و انجام رفتار صحيح مشروط به آن است، و از طريق تعليم و تربيت، بايد تمام ظرفيت هاي وجودي انسان شكوفا شود. غزالي در هستي شناسي، به خدامحوري و غايت مندي آن معتقد است. همچنين انسان در معرفت شناسي، از راه آموزش متعارف در مدارس به شناخت دست مي يابد كه اين كار به ياري عقل و حواس صورت مي گيرد. وي به تربيت اخلاقي توجه داشت و مبناي فلسفه آموزش را تحقق سعادت انسان مي داند.

The purpose of education and how should man, who is the final product of education, be, has always been a controversial and important issue which has affected many educational doctrines. Using descriptive- analytical method, the present paper reviews the philosophical foundations of the educational thoughts of Farabi and Ghazali. Farabi’s ontological principles depict God as the Universal Intellect, the Necessary Existent and the creator of world and its order and coordination. In his view, in order to achieve this epistemological goal, different forms of knowledge must be considered. In Farabiʹs axiological system, man aims for happiness, and to this end, he needs to know the factors of correct behavior. Through education, all the existential capacities of man should develop. In his ontology, Ghazali believes in theocentrism and teleology. In epistemology, man, through his reason and senses, gains knowledge by the ordinary education in schools. He notes moral education and regards realization of human happiness as the philosophical basis of education.