مطالعه هاي تطبيقي در مقايسه توليدهاي علمي كشورها : راهبردي براي شاخص‌گذاري توسعه علوم كشاورزي

Comparative Scientometric Study: A Strategy for Benchmarking in Agricultural Science Development

علم سنجي فوايد بسياري را داشته و نتايج آن كاربردهاي گوناگوني را در پي دارد. توسعه علمي بخش كشاورزي و منابع طبيعي و ارتقاي وضعيت موجود نيازمند اطلاعات دقيق و روش شناسي مناسب است، تا بتوان برنامه هاي لازم را اجراكرد. در اين راستا رويكردهاي مختلفي مطرح شده است. در پژوهش حاضر از روش شناسي مطالعه هاي تطبيقي استفاده گرديده است. در اين مطالعه تلاش ها و عملكردهاي علمي رشته هاي كشاورزي و منابع طبيعي 12 كشور و منتخب جهان با ايران مقايسه شده است. اين رويكرد همراه با شاخص سازي مبنايي4 مي‌تواند براي پايش و واكاوي مقايسه اي عملكرد علمي رشته هاي مختلف كشاورزي با يكديگر و با رشته هاي متجانس از كشورهاي ديگر در سال هاي آتي نيز مورد استفاده قرار گيرد . بنا بر اين از راه مطالعه هاي تطبيقي ميتوان به طور عرضي وضعيت موجود توليدهاي علمي كشور را با مقايسه با ساير كشورها تحليل كرده و براساس ضعف ها و يا قوت هاي تشخيص داده شده برنامه هاي توسعه اي ارايه كرد. از سوي ديگر با داشتن شاخص مبنايي مي توان عملكرد و فعاليت هاي علمي را به طور طولي رد گيري نموده و رشد و ضعف ها را بين دوره هاي مختلف تشخيص داد. در مطالعه هاي علم سنجي از شاخص هاي متنوعي استفاده مي شود. در اين پژوهش دو شاخص جديد تدوين و روش هاي محاسبه آن ها نيز عرضه شد، تا فقط تعداد مقاله و يا تعداد استناد به مقاله ها معيار رتبه بندي ها قرار نگيرد. شاخص نسبت وزني توليدهاي علمي به شاخص توسعه انساني كشورها و شاخص نسبت وزني تعداد مقاله ها به سطح اقتصادي كشورها دو شاخصي است كه تلاش براي پيشرفت علمي را با توجه به امكان ها و توانمندي هاي اقتصادي مورد مقايسه و بررسي قرار مي دهد. در اين پژوهش جايگاه ايران با شاخص هاي تعداد مقاله، تعداد استناد وميزان توليدهاي علمي از بين 13 كشور منتخب (كه بيشتر از كشورهاي پيشرفته و مطرح در علم مي‌باشند) رديف 10 تا 12 را كسب كرده، در حالي كه برمبناي دو شاخص جديد رتبه 4 را به دست آورده است. به عبارت ديگر ايران با همه مشكل‌هاي اقتصادي و تحريم‌ها توانسته است با تلاش و ايثارگري فعاليت هاي علمي ارزنده اي در بخش كشاورزي و منابع طبيعي به جهان ارايه نمايد. در پايان مقاله چند توصيه براي ادامه پژوهش هاي علم سنجي و بالا بردن رتبه علمي كشور عرضه گرديده است.

Scientometric studies have induced numerous benefits and have been used for various purposes. Development in agricultural and natural sciences requires precise information as well as suitable methodologies. In this regard numerous approaches have been introduced. One of these approaches is “comparative study” which was used in this research project to compare the programs and performance of 12 selected countries with those of Iran in the fields of Agriculture and Natural Resources. The specific merit of this study was the establishment of “Benchmarking” for cross sectional comparison, as well as longitudinal studies in the future. In scientometric studies various indices and indicators are used, such as number of published articles and citations. In this study, two new indices were developed and applied. First the weighted ratio of scientific production value of each country to its human development index, and second the weighted ratio of number of scientific papers of each country to its weighted “Prosperity Index Ranking”. The results indicated that Iran’s rank among the 13 countries was 10 to 12 as far as the number of articles, citations, and total scientific production is concerned, but according to these two new indices Iran’s rank is 4, which is admirable. Thus despite of all economic shortcomings and sanctions, Iran has been able to conduct highly valued research projects and make considerable scientific contribution to agriculture and natural resources disciplines in the world.