دلايل رويكرد انديشه‌ورز‌ان عصر قاجار به خوابنامه‌نويسي

The Reasons of Authors\ TrendtowardDream-Interpretation Texts

خوابنامه ها، يكي از انواع متون ادبي هستند كه گاه در قالب تعبير خواب و زماني به صورت شرح يك خواب نگاشته شده اند. يكي از دوره هاي تاريخي در خورتوجه از بعد خوابنامه نويسي، عصر قاجاريه است. خوابنامه هاي عصر قاجار، مضامين انتقادي، سياسي و اجتماعي را در خود جاي داده اند. در ميان اين خوابنامه ها مي توان به آثاري چون خلسه اعتماد السطنه، رؤياي صادقه سيد جمال الدين واعظ اصفهاني، رؤياي صادقه محمد حسن تاجر كاشاني و خواب شگفت از ملافتحعلي اصفهاني اشاره كرد. مقاله حاضر كه بر مبناي پژوهش هاي تاريخي ساماندهي شده و به شيوه توصيفيتحليلي به پرسش هاي پژوهش كه دلايل رويكرد نويسندگان به قالب خوابنامه نويسي و وجوه اشتراك و تمايز خوابنامه هاست، پاسخ دهد. دستاورد هاي اين بررسي نشان مي دهد كه به رغم وجود برخي تفاوت ها و اختلاف نظر هاي جزئي نويسندگان خوابنامه ها، صبغه انتقادي داشته و ضمن به چالش كشيدن نظم سياسي اجتماعي عصر خويش، مروج افكار نوگرايانه بوده اند. اين نويسندگان براي مصونيت از فضاي استبدادي، نظرهاي انتقادي خويش را در قالب خواب مطرح نموده اند.

Dreaminterpretation texts are one kind of literary texts which are divided into two categories: 1interpretation of a dream 2 explanation of a dream. Qajar era is one of the considerable historical periods for dreaminterpretation writing. In this period, dreaminterpretations texts also contain critical, political and social contents. Among these dreaminterpretation texts, Etemad Saltanersquo s Ecstasy, Seid JamalADinrsquo s True Dream, Mohammad Hassane TajereKashanirsquo s True Dream and Molla Fathalie Esfehanirsquo s Wonderful Dream are considerable. This article aims to reveal not only the reasons of authors for choosingdreaminterpretation framework but also similarities and differences ofthem based on historical researches by employing analytical ndash descriptive approach. The results of this study demonstrates that despite of some slight different viewpoint among authors of this kind of books, they not only had critical perspective but also endeavored to spread modern ideas by criticizing the sociopolitical system of that age. These authors selected dreaminterpretation framework to express their critical ideas in order not to be engaged in despotic atmosphere.