جايگاه بازاريان و اصناف در تحولات سياسي‌اقتصادي ايران از كودتاي رضاخان تا دهۀ نخست سلطنت رضاشاه (۱۲۹۹ تا 1310ش/۱۹۲۰ تا 1931م)

The Influence of Merchants and Guilds on Iran\s Political – Economical Changes from Reza Khan\s Coup d\état to the First Decade of Reza Shah\s Kingdom (1920_1931A.D)

بعد از انقلاب مشروطيت، در نتيجۀ برنامه هاي نوسازي دولتي، جايگاه و موقعيت بسياري از اقشار جامعه تغيير يافت. و اين موضوع بر جنبه هاي مختلف حيات آنان تأثير گذاشت. اصناف و بازاريان از مهم ترين اقشاري بودند كه با توجه به ماهيت شغلي شان، كاركردهاي اقتصادي اجتماعي پررنگي داشتند و به مثابۀ طبقه اي سياسي اقتصادي، ايفاي نقش كردند. اين گروه ها به عنوان بخشي از ساختار حيات شهري، با تأثيرپذيري از سياست هاي دولتي و اوضاع جهاني، در جريان حوادث مهم كشور قرار گرفتند. دولت رضاشاه با اشراف به كاركردهاي چندگانه اصناف، در بسياري از سياست هاي داخلي، متوجه آنان بوده و با نظارت بر نظام صنفي، درصدد كاهش قدرت آنان بود؛ لذا، برنامه هاي عمراني و اقتصادي دولتي، باعث واكنش هايي در ميان اصناف و بازراريان شد؛ مانند اعتصاب و تعطيلي بازار، فرستادن عرايض و طرح خواسته ها و ... . اين مقاله با روش توصيفي تحليلي و با تكيه بر اسناد و منابع كتابخانه اي، در پي بررسي وضعيت بازار و اصناف و پيشه وران، در دهه اول 1300ش است؛ همچنين به دنبال پاسخ به اين پرسش هاست كه اصناف در ساختار سياسي اقتصادي كشور، در دهه اول قرن 14ق چه موقعيتي داشتند؟ علت و چرايي توجه دولت پهلوي اول به اين مجامع چه بود؟ دوره اي كه اصناف در مقايسه با دوران قبل، به شدت ضعيف شدند و تحت كنترل درآمدند. نتايج پژوهش نشان مي دهد كه بازاريان در دهه 1300ش، كاركرد و نقش پررنگي در برنامه هاي سياسي و اقتصادي داشتند؛ ولي برنامه هاي دولت رضاشاه، در راستاي نوسازي و تأسيس دولت مطلقه و ورود آن به عرصه اقتصاد، قدرت سياسي و مالي آنان را كاهش داد.

After constitutional revolution, the position of classes in society changed due to governmental reforms. Subsequently, such matter had influence on different aspects of life. The merchants and guilds, regarded as one of the most significant political ndash economical classes, had effectively economical ndash social functions. This class, influenced by governmental policies and global changes, was influential in currents of Iran. One of the concerns of Reza Shahs government was reducing the power of this class by controlling of guild system as a result of its substantial role in internal policies. Consequently, the reforms of government led to merchants and guilds reactions such as strike, the suspension of market, complaint and demand. This article, based on documents and library studies, aims to investigate the status of guilds in political economical structure of Iran at first decade of 14th century and the reasons of attention of Pahlavi I to them. The outcome of this research demonstrates that merchants had effective role in economical and political reforms in the decade of 1300s however, the programs of Reza Shahs government for rehabilitation and foundation of absolute government limited the political and finical power of this class in economical field.