بازكاوي نقش انگلستان و كمپاني هند شرقي در جدايي افغانستان از ايرانِ دورۀ قاجار

The Role of England and East India Company for the Separation of Afghanistan from Iran during Qajar Era

در دورۀ قاجار، افغانستان به علت سركشي مقطعي و توأم با تجاوز حكام هرات و قندهار و كابل، به ديگر نواحي خراسان وتمايل قاجار ها براي اعادۀ حاكميت ايران در اين مناطق، در كانون توجه قرار گرفت. در عرصۀ بين المللي نيز، سلطۀ انگلستان و كمپاني هندشرقي اش بر هندوستان و ترس و واهمۀ آنان از حملات افغانان دُراني به آنجا ورقابت هاي استعماري با فرانسه و روسيه، سبب اهميت يافتن اين منطقه شد. انگليسي ها در زمان فتحعلي شاه، با سياست اعزام سفير و انعقاد برخي قراردادها، وي را بر ضد زمان شاه دُراني تحريك كردند؛ سپس با وعده هاي واهي، مانند مساعدت مالي و نظامي براي مقابله با روس ها و استرداد مناطق قفقاز، مانع از اتحاد فرانسويان با ايران و نفوذ احتمالي شان در افغانستان و هندوستان شدند. در زمان محمدشاه، ترس از نفوذ روس ها در آسياي مركزي و افغانستان، آنان را واداشت تا با بهره گيري از سياست ايجاد چالش و تهديد، هم حاكم هرات را عليه دولت ايران بشورانند و هم با حمله به جزاير خليج فارس، مانع از فتح هرات و ديگر نواحي افغانستان توسط ايران شوند. در دورۀ ناصري نيز، بي درايتي ناصرالدين شاه و صدراعظم وي، آقاخان، سبب شد تا انگليسي ها ابتدا قرار داد سال 1269ق/1852م را به ايران تحميل كرده و سپس، با استفاده از سياست جنگ طلبي و اشغال جنوب ايران و تحميل عهدنامه پاريس، افغانستان را از ايران جدا كنند.

During Qajar era, Afghanistan became the central of attention as a result of reasons such as temporal rebellions, the invasion of rulers of regions i.e. Herat, Qandehar and Kabol to Khorasan and also Qajar kings tendency for restoration of sovereignty on such regions. Internationally, some factors including the domination of England and East India Company on India, Englands fear for Dorani Afqans Attacks and colonial rivalries with Russia and France had a remarkable role in the importance of Afghanistan. England succeeded in provoking Fath Ali Shah against Zaman Shah Dorani by sending ambassadors and signing the treaties. Subsequently, England prevented the alliance of Iran with France and the influence of France by invalid promises for financial and military assistances against Russia troops and restoration of Caucasus regions control. Under Mohammed Shahs kingdom, the fear of Russias influence on Central Asia and Afghanistan obliged England not only to provoke the rulers of Herat against Irans government but also to attack Persian Gulfs islands preventing from Irans conquest in Heart and other regions by utilizing the policy of threat and challenge. During Nasser Al din Shahs period, at first, England imposed the contract of 1269 A.H on Iran and then the separation of Herat by occupation of south of Iran and Paris treaty, which was as a result of incompetence of Irans authorities.