واكاوي شاخص‌هاي تأثيرگذار بر مناسبات مرزي شاهنشاهي ساساني و امپراتوري بيزانس در قرن پنجم ميلادي

The Analysis of Effective Factors in Territorial Relations between Sasanian and Byzantine Empire in the Fifth Century

در سال 224م، با روي كار آمدن اردشير بابكان به عنوان شهريار جديد ايران، حكومت جديد ساسانيان موجوديت يافت. از همان آغاز، در سياست خارجي وي، نشاني از سازش و مدارا در مقابل امپراتوري روم مشاهده نمي شد. ريشه اين مناسبات خصمانه با همسايه غربي، به زمان اشكانيان بازمي گشت؛ اما اردشير بابكان با مطرح كردن بازپس گيري مرزهاي اجداد خود كه اكنون در دست امپراتوري روم بود، ماهيتي ايدئولوژيك به اين منازعات داد. اين مسئله امكان هرگونه توافق پايدار مرزي را كه با رضايت دو طرف باشد، تقريباَ غيرممكن مي كرد؛ ازاين رو، مناسبات مرزي دو قدرت را جز در دوره هايي گذرا، مي توان پرده اي از جنگ هاي پي درپي ناميد. با وجود اين، قرن پنجم ميلادي در اين پرده، يك استثنا به شمار مي رفت كه بايد آن را قرن آرامش در مناسبات مرزي دو قدرت ناميد. پژوهش حاضر بر آن است تا به بررسي شاخص هاي تأثيرگذار، بر سياست هاي مرزي ساسانيان و امپراتوري بيزانس، در قرن پنجم ميلادي بپردازد. بر اساس موضوع، روش و انجام كار در اين پژوهش، روش توصيفي تحليلي و بر پايه مطالعات كتابخانه اي است. آنچه در پايان نوشتار مي توان از آن نتيجه گرفت اين است: آرامشي كه در مرزهاي دو قدرت برقرار بود معلول اوضاع نابسامان دربار ساساني، گرفتاري ساسانيان در مرزهاي شرقي خود و همچنين گرفتاري بيزانس در مرزهاي شمالي خود، به واسطه تهاجم اقوام صحراگرد، بود.

From the foundation of Sasanian Empire in 224A.D, the hostile policies were employed toward Rome Empire by Ardishir Babakan, who was the first sovereign of this dynasty in Iran. Although the backgrounds of such policies could be found in Arsacid era, Ardishir Babakan made an ideological existence of this hostile relations in order to restore the territories of his ancestors, which had been taken by Rome Empire. This issue eliminated the possibility of agreement between two empires. Consequently, the relations between these empires were based on ongoing wars, however, the fifth century can be regarded as a peaceful period for such relations. The present study endeavors to investigate effective factors in foreign policy between Rome Empire and Sasanian Empire in the 5th century based on library studies with analytical descriptive approach. The outcome of this research reveals that the peaceful period in the relations of these empires was under the influence of some reasons such as instability of Sasanian Empire, the hostility in the eastern territories and the invasion of nomad tribes in the northern territories of Rome Empire.