بررسي نقش عوامل ژئومورفيك در فرسايش كناري رودخانه‌ها (مطالعه موردي: رودخانه كشكان)

The Effective Geomorphological Processes in Rivers Bank Erosion (Case Study: kashkan River)

رودخانه هاي طبيعي به واسطه ويژگي هاي پويايي و ديناميك خود همواره از نظر ابعاد، شكل، راستا و الگو در حال تغيير هستند. هرگونه تغييري كه بر سيستم روخانه تحميل گردد، تعادل موجود را برهم زده و رودخانه را به سمت ايجاد موازنه جديد سوق خواهد داد. زمين هاي حاشيه رودخانه تحت تاثير اين ديناميك همواره در معرض خطراتي از جمله ناپايداري بستر قرار دارند. در اين پژوهش،مورفولوژي قسمتي از رودخانه كشكان در استان لرستان در محدوده شهر پلدختر تا پل گاوميشان، به طول 25 كيلومتر با استفاده از روش توالي زماني- استنتاج بررسي مي گردد. عكس هاي هوايي سال 1334، عكس هاي هوايي 1376، تصاوير سنجنده liss 3 از ماهواره IRS P6 سال 1385 و تصوير Geo Eye منطقه، را در محيط نرم افزار Arc GIS رقومي نموده، در مرحله بعد پارامترهاي هندسي رودخانه شامل طول موج، طول دره، ضريب خميدگي، زاويه مركزي و شعاع دايره مماس بر قوس رودخانه اندازه گيري شد. در ادامه پارامترهاي هندسي مذكور را مورد تحليل آماري قرار داده و در چهار دوره زماني، مورد مقايسه قرار گرفت. همچنين جهت بررسي سيلاب رودخانه، به عنوان يكي از عوامل مؤثر در تغيير بستر رودخانه ها، پهنه بندي سيلاب رودخانه با استفاده از نرم افزار HEC-RAS انجام شد. نتايج مطالعه و مقايسه اين پارامترها در چهار دوره زماني نشان مي داد كه الگوي رودخانه كشكان در تمامي سال هاي مورد نظر در بازه هاي شماره 4،1 و 5 از نوع پيچان رودي و در بازه 2 و 3 از نوع پيچان رودي توسعه يافته مي باشد. قوس هايي از رودخانه كه در سال هاي مورد نظر بيشترين تغيير را نشان مي دهند نيز در بازه 2 و 3 قرار دارند. در نهايت مشخص گرديد كه عامل زمين شناسي و سيلابي بودن رودخانه در بازه هاي شماره 2 و 3، مهمترين عوامل در تغييرات بستر رودخانه كشكان و بالطبع فرسايش كناري اين رودخانه مي باشد. عامل توپوگرافي مهمترين عاملي است كه سبب گرديده رودخانه در بازه هاي شماره 2 و 3 كه در دشت سيلابي قرار دارند بيشترين تغييرات مسير را نشان دهد.

The dimensions, shapes and the patterns of natural rivers change according to their dynamic properties. These unavoidable changes cause the rivers imbalance and a new balance will be formed. The around lands will be affected by this dynamic and dangers such as instability of the bed. In this research we used chronological inference method to study Kashkan River morphology. Kashkan river is located in a region between Lorestan province and Gavmishan bridge in a reach of 25 kilometers. The aero photos of 1334, 1376, the sensing images of liss3 obtained from IRS P6 satellite in 1385 and the Geo Eye image of the land were digitized in Arc GIS software. In the second step geometrical parameters such as wave length, valley length, sinuosity, central angle and radius tangent on the river arch were calculated. Then these geometrical parameters were statistically analyzed and were compared in 4 stages. We Using HEC-RAS investigated flood zonation as an important factor in river bed changes. The results of this study and comparing these parameters during the 4 reaches showed that in the abovementioned year s kashkan river pattern was meandering in the reaches of 1, 4 and 5 and also it was developed meandering form in the reaches of 2 and 3. Those river rsquo s arcs which had the most changes in those years were located in the reaches of 2 and 3. At the end it was concluded that the geology factor and the river rsquo s flood in the reaches of 2 and 3 were the most important factors in forming the bed rsquo s changes and bank erosion. Topography factor was the most important factor in causing the most changes in the reaches of 2 and 3 which were located in floodplain.