مقايسه خصوصيات دانه‌بندي و مورفوسكوپي نهشته‌هاي بادي جديد و قديم ارگ دامغان به منظور شناسايي منابع ماسه

Comparison the characteristics of grain size and morphoscopy in new and old wind deposits for sand sources determination in Damghan Erg

ويژگي هايي كه در اغلب مطالعات مربوط به فرسايش بادي، ارگ ها و رونديابي حركت تپه هاي ماسه اي و تثبيت آنها مورد مطالعه قرار مي گيرد، خصوصيات مربوط به دانه بندي ذرات ماسه مي باشد. هدف از اين پژوهش مقايسه خصوصيات دانه بندي و مورفوسكوپي نهشته هاي بادي جديد و قديم ارگ دامغان به منظور شناسايي منابع ماسه جديد در منطقه است. منطقه مورد مطالعه ارگ دامغان با مساحت 4375 هكتار مي باشد. داده هاي مورد استفاده در اين تحقيق، نقشه هاي توپوگرافي، نقشه هاي زمين شناسي، تصاوير ماهواره اي و عكس هاي هوايي و داده هاي باد منطقه مورد مطالعه بوده و به منظور تحليل داده ها و تهيه نقشه هاي مربوطه از روش هاي آماري، سيستم اطلاعات جغرافيايي و نرم افزار ArcGIS 9/3و Windrose استفاده شده است. سپس با حضور در اين مناطق نمونه برداري از رسوب هاي تپه هاي ماسه اي جديد و قديم ارگ صورت گرفت وپارامتر هاي دانه بندي نظير چولگي، كشيدگي، ميانگين و جورشدگي رسوبات مورد مقايسه و ارزيابي قرار گرفت. بر اساس آزمون آماري T استيودنت با اطمينان 95 درصد متوسط قطر ذرات و قطر ميانه ذرات با يكديگر تفاوت معناداري نداشته و تنها متوسط چولگي و متوسط كشيدگي در تپه هاي ماسه اي جديد و قديم با يكديگر تفاوت معناداري داشته اند. بر اين اساس ميانگين متوسط قطر ذرات رسوبات جديد برابر 176 و رسوبات قديمي برابر 4/160 ميكرون مي باشد. چولگي در تپه هاي ماسه اي قديمي مثبت بوده و به سمت ذرات دانه ريز متمايل است اما در رسوبات جديد منفي بوده و به سمت ذرات دانه درشت مي باشد. فاصله حمل متوسط ذرات در تپه هاي ماسه اي جديد نسبت به تپه هاي ماسه اي قديمي كمتر است. تپه هاي قديمي به علت وجود تاغ، ذرات كمتر از 64 ميكرون و بيشتر از 500 ميكرون را نسبت به تپه هاي جديد دارا مي باشند. مورفوسكوپي تپه هاي ماسه اي جديد به صورت هاله اي بوده و كمي گردشدگي در آن روئيت شد كه نشان از آورده شدن رسوبات توسط باد را مي دهد در حالي كه تپه هاي ماسه اي قديمي رسوبات درخشان و زاويه دار بوده كه نشان دهنده حمل رسوبات توسط آب است.

Grain size is one of the most obvious characteristics in many studies of Aeolian erosion, Ergs, moving of sand dune, etc. Comparison of Grain size and morphoscopy between new and old sand dunes in an Erg, help us to identify the sources sand and control reactivity sand dunes. This study, as first step, by aerial photography and satellite imagery attempting to identify areas were sedimented. Then Sediment sles took place from the new and old sand dunes and Sediment grain size parameters were evaluated and compared. By the statistical analysis determined that, there were no significant differences in the mean of diameter and median in new and old sand dunes. But the mean of skewness and kurtosis was shown to have difference. The mean of diameter in new sand dune is 176 micro and old one is 160.4 micro . In the old sand dunes Skewness were positive and in new one is negative. The mean of moving distance in new sand dune is less than old one. Because old sand dunes have Haloxylon plants we observe Particles less than 64 microns and greater than 500 microns. Morphoscopy compared showed that the new sand dunes have a halo form with a little roundness that indicating sediment transport by wind and old one have bright form and angular that indicating sediment transport by water.