بررسي و تحليل مفاخره هاي صوفيانه

A Study and Analysis of Sufi Mofakherehs

عرفان و تصوف اسلامي از بدو پيدايش محملي آرام براي رشد انديشه ها، سخنان و آيين هاي فراواني بوده است. اكثر پيروان اين مكتب ديني -اجتماعي تلاش فراواني در تصفيه درون داشته اند و ديگران را براي خودسازي به شيوه خود دعوت كرده اند. در كنار باورهاي ديني و اخلاقي، ابتكارات فكري و رفتاري نيز در بين صوفيان ديده مي شود كه در جوامع اسلامي مسبوق به سابقه نيست و خود بدان مستحسنات مي گويند؛ از جمله اين ابتكارات مي توان به مفاخرات اشاره كرد. هرچند از منش و روش فكري اهل خرقه، تفاخر به دور از انتظار مي نمايد؛ اما متون و تذكره هاي صوفيانه، سرشار از اين نوع سخنان است كه قدري غريب مي نمايد. در اين تحقيق ضمن جمع آوري مفاخره هاي صوفيانه از تذكره هاي مهم و مختلف در سده هاي متوالي، به دسته بندي موضوعي و تحليل محتوايي آن با روش تحليل ساختار و محتوا پرداخته مي شود. با نگاهي به مفاخرات مشخص مي شود كه آنها را مي توان از ابعادي چون صراحت، بن مايه، طرفين و دلايل مفاخره دسته بندي كرد. برخلاف فرض رايج كيه انتظار مفاخره به مقام و موقعيت نمي رود، بيشتري شمار مفاخره ها درباره مقام و موقعيت صوفيو پيس از آن نياز به عبادات است و همچني برخلاف تصور، بيشتري شمار مفاخره ها از مشايخي بزرگ چون جنيد و بايزيد و شبلي و ابوسعيد ابوالخير و خرقاني و... است كه به انگيزه تبليغ و تشويق صورت گرفته است.

From the beginning, Islamic mysticism and Sufism was a site for the development of many ideas, words and cults. Most followers of this religioussocial school have attempted a lot to purify the inside and have invited others to their own manner. Besides religious and ethical beliefs, intellectual and behavioral innovations are also seen in Sufism which have no record in Islamic societies and they themselves call such innovations as Mostahsanat. Amongst such innovations are Mofakhereh (verses of glory and pride). Although the manner and intellectual method of Sufis is far from boasting, Sufi texts and Tazkerehs are replete with such sayings which seems somehow strange. While gathering Sufi Mofakherehs from significant Tazkerehs belonging to subsequent eras, this paper aims to provide a thematic classification and content analysis of such texts by analyzing their structure and content. Looking at these texts, it is clarified that they can be classified with regard to various aspects like explicitness, motif, participants and reasons behind their writing. Contrary to the prevalent assumption that Mofakhereh is not about status and position, most Mofakherehs are about these matters and then about boasting of prays. Moreover, as opposed to the assumption, a large number of such texts belong to great Sufi figures such as Jonaid, Bayazid, Shebli, Abu Saeed Abulkheir, Kharaqani etc, which have been written with the aim of promotion and encouragement.