بررسي عوامل يقظه و انتباه از نظر خواجه عبدالله انصاري و جايگاه آن در شرح حال عارفان در تذكره الاولياء

The Objective Study of Awakening and Vigilance Elements from the Viewpoint of Khajeh Abdullah Ansari and Analyzing its Status in the Biography of Mystics in Tazkirat al-Oulia

بيداري نخستين گام در سير و سلوك است و تا بيداري رخ ندهد حركت در مسير عرفان آغاز نخواهد شد. بيداري در برخي از متون عرفاني پيش از قرن هفتم، با نام يقظه و انتباه ذكر شده است و اولين منزل سير و سلوك به شمار آمده است. در برخي ديگر از متون بي آن كه به اصطلاح يقظه و انتباه اشاره شود، تلويحاً در ضمن مقام توبه به آن پرداخته شده است و در پاره اي از آثار نيز بيداري و جايگاه آن مغفول مانده است. يقظه و انتباه مرحله اي مهم و سرنوشت ساز در سير و سلوك است. خط قرمزي است كه دوران پيش از توبه و پس از آن را جدا مي كند و با توجه به تنّوع و تعدّد عوامل ايجاد آن از جذابيت خاصي براي پژوهشگر مباحث عرفاني برخوردار است. خواجه عبدالله انصاري از نويسندگاني است كه در منازل السائرين با موشكافي خاصي به يقظه و انتباه پرداخته، عوامل آن را به دقت دسته بندي كرده است. در اين مقاله ضمن بررسي عوامل يقظه و انتباه در منازل السائرين، جايگاه يقظه و انتباه در تحول روحي عارفان تذكره الاولياء عطار نيشابوري تبيين مي شود. بسياري از حكايت هاي نقل شده درباره يقظه و انتباه عارفان را در تذكره الاولياء مي توان با دسته بندي خواجه عبدالله انصاري تبيين و تحليل كرد.

Wakefulness is the first step in Progression so that till it does not happen, the movement in the path of mysticism does not begin. In several preseventh (A.H) century mystical texts, it has been mentioned as ldquo Awakening and Vigilancerdquo and considered as the first station of Progression. In some other texts, not mentioning these terms, it has been discussed indirectly under the station of repentance, and still in other works this concept and its place have been ignored. Anyway, awakening is an important and critical level in Progression which functions as a borderline separating the preandpostrepentance periods and, regarding the variety and multiplicity of the elements creating it, it is of special attraction for the researcher of mystical issues. Khajeh Abdullah Ansari is one of the writers which has considered this matter hairsplittingly in Manazel alSaerin and has classified its elements exactly. Exploring the elements of awakening and vigilance in this work, this paper aims to explicate the place of these concepts in the spiritual evolution of mystics in Attarrsquo s Tazkirat alOulia. The hypothesis of this study is that many mentioned tales about awakening and vigilance in Tazkirat alOulia can be analyzed and explained by the classification of Khajeh Abdullah Ansari. The results of this study confirm such a hypothesis.