تأمّلي در ماهيت و قلمرو اراده در تحقّق مسئوليت كيفري

Some reflections on the nature and scope of the will in criminal liability

ارتكاب رفتار مادّي شرط لازم براي تحقّق مسئوليت كيفري در حقوق كيفري كنوني است. چنانكه امروزه در هيچيك از نظام‌هاي حقوقي دنيا صرف انديشه مجرمانه قابل مجازات نيست. مسئوليت كيفري زماني ايجاد خواهد شد كه فردي با عبور از انديشه مجرمانه عملاً رفتاري را انجام دهد كه قانونگذار منع كرده است. با اين همه، نبايد از اين حكم چنين استنباط كرد كه ارتكاب رفتار مادّي شرط كافي براي تحقّق مسئوليت كيفري است. در واقع، رفتار مادّي اگرچه براي تحقّق مسئوليت كيفري ضروري است امّا كافي نيست و لازم است كه اين رفتار با ارادة آزاد صورت گرفته باشد. از اين رو، اگر مرتكب اراده‌اي در انجام آن رفتار نداشته باشد هيچ نوع مسئوليت كيفري تحقّق نخواهد يافت. اين حكم همزمان شامل جرايم مادّي صرف و جرايم داراي عنصر رواني است. امّا نكته مهمّي كه در اينجا بايد مورد توجّه قرار گيرد تشخيص ارادي بودن يا نبودن رفتار ارتكابي متّهم است. در اين مقاله، سعي كرده‌ايم با يك تحليل و تدقيق فلسفي مؤلفه‌هاي لازم براي ارادي بودن يك رفتار را مشخّص نماييم تا بدين ترتيب رفتارهاي غير ارادي قابل تشخيص باشند. تشخيص رفتارهاي غير ارادي از اين جهت حائز اهميّت است كه مرتكب را از تيغ مجازات رها خواهد كرد.

Committing physical behavior is a prerequisite in realization of criminal liability in criminal law. So that nowadays the criminal thought is not a punishable crime in any legal systems of world. Therefore, the criminal responsibility will be created when a man passing by his criminal thought actually do a behavior that the legislator has prohibited it. Nevertheless, it can not be inferred from this rule that committing a physical behavior is a sufficient condition for the realization of criminal liability. Although the former is essential for the later, but it is not enough and it is necessary that this behavior is done with a free will. Accordingly, when offender has no will in doing that behavior, no criminal liability will be fulfilled. This sentence will include simultaneously the strict liability crimes and the crimes needing a mental element. But the important point here should be regarded is detecting that whether the accused had committed the act voluntarily or not. In this article, we have tried ,with a philosophical analysis, to determine the necessary components of voluntary behavior in order to be recognized the involuntary one. It is important to distinguish involuntary behaviors just because it will make the offfender unpunished.