امتناع يك‌جانبه از اعطاي ليسانس اختراع؛ تأملي تطبيقي در رهيافت‌هاي حقوق رقابت آمريكا، اتحاديه اروپا و ايران و ايران

Unilateral Refusal to License Patent: Comparative Review of Competition Law Approaches in American, EU and Iranian Law

«امتناع يك‌جانبه» از اعطاي ليسانس اختراع خود به ديگري از مقولاتي است كه در چارچوب آن موازين حقوق رقابت، امتيازات انحصاري دارنده اختراع را به نحوي جدي به چالش مي‌كشد؛ چراكه گاه استنكاف از چنين اقدامي، سبب اخلال در رقابت مي‌شود. يكي از ابعاد چالش‌برانگيز موضوع اين است كه چگونه چارچوب‌هاي حقوق رقابت مي‌تواند حق مالكيت دارنده اختراع را محدود كند؟ اين مقاله در روشي تحليلي و در نگرشي تطبيقي، مي‌كوشد ضمن ارائه تعريفي دقيق از اين مفهوم، رويكرد رويه مراجع رقابتي و محاكم و دكترين حقوق آمريكا و اتحاديه اروپا را كه در قالب نظريه‌هاي مختلفي سعي در توجيه مداخله حقوق رقابت و الزام دارنده به اعطاي مجوز بهره‌برداري به بنگاه‌هاي نيازمند دارند، تحليل نموده و موضع مبهم قواعد رقابت حقوق ايران را نسبت به اين موضوع آشكار سازد. سؤال اصلي اين است كه امتناع از اعطاي ليسانس در چه مواردي ممكن است ضدرقابتي باشد؟ چه معيارهايي براي اين امر بيان شده است؟ ديدگاه حقوق ايران چيست و تا چه اندازه به رويه كشورهاي پيشگام نزديك است؟ ديدگاه قانون سياست‌هاي كلي اصل ۴۴ در اين مورد چيست؟ به همين جهت، اين پژوهش با عنايت به فضاي خاص رقابتي و فنّاورانه كشورمان و موازين تثبيت‌شده حقوق آمريكا و اتحاديه اروپا، در جهت برقراري موازنه ميان مطالبات بنيادين حقوق رقابت در منع رويه‌هاي ضدرقابتي از يك‌سو و شناسايي اختيار و حق دارنده اختراع در اعطاي ليسانس در جهت توسعه نوآوري‌ها از ديگر سو، راهكارهايي ارائه مي‌دهد.

Unilateral refusal to License is one of the Issues that in its context, competition law challenges patentee exclusive rights in a serious way because such refusal may disrupt competition.#13 Having provided the exact notion of Unilateral refusal to License, this paper, in a analytical method and comparative view, is going to analyze different competition authorities procedures and judicial precedents and doctrines presented in US and EU law which try to justify competition law intervention in compelling patentee to license requisite companies and then clarify vague approaches of Iranian competition regulations. #13 The real question is in what Circumstances Refusal to license patent has anticompetitive effects? What is the criteria for this statement? What is the point of Iranian law and is it close to the view of pioneer countries or not?#13 Regarding our country competitive and Technological Atmosphere and established rules in US and EU law, this research provides some solutions in setting balance between fundamental competitive concerns in prohibiting anticompetitive manners in one hand and recognition of patent holder authority in the licensing his IP in the other hand, because of promoting Innovation.