تبيين و بررسي ادراك حسي از ديدگاه ملاصدرا و علامه طباطبايي

Explaining and Evaluating the Sense Perception from the Perspective of Mulla Sadra and Allameh Tabatabaei

پس از پذيرش تجرد نفس، يكي از مسايل مهمي كه در فلسفه طرح مي‌شود اين است كه نفس كه موجودي مجرد است چگونه به موجودات محسوس عالم طبيعت علم پيدا مي‌كند و كيفيت ادراك حسي چگونه است؟ مبناي ملاصدرا در مسيله ادراك حسي نسبت به فلاسفه قبل از خودش بسيار متفاوت است؛ به طوري كه از نظر او، صور علمي حسي، مجرد از ماده‌اند و فاعل ايجادكننده اين صور خود نفس است و نفس به وسيله همين صور به اشياي مادي علم پيدا مي‌كند. بنابراين نفس در خيال متصل، صور اشياي مادي را مشاهده مي‌كند. علامه طباطبايي به گونه‌اي ديگر در صدد تبيين چگونگي ادراك حسي برآمده است. از نظر ايشان به ازاي هر فرد مادي، يك فرد مجرد مثالي در خيال منفصل وجود دارد كه در ادراك حسي نفس به علم حضوري، فرد مثالي را كه در عالم مثال تحقق دارد، مشاهده مي‌كند. بنابراين ادراك حسي از سنخ علم حضوري است نه علم حصولي. در اين نوشتار، ابتدا آراي اين دو حكيم در مسيله ادراك حسي بيان شده و سپس صحت اين دو ديدگاه نقد و بررسي شده است و بيان شده كه مسيله ادراك حسي طبق نظريه ملاصدرا قابل حل مي‌باشد اما ادله نظريه علامه و لوازم نظريه ايشان قابل خدشه است.

Mulla Sadra is a philosopher who has new ideas about “universal” and the manner and conditions of its perception. Mulla Sadra’s view about universal and its perception is based on some issues as follow: principality of existence, ambiguity of existence, substantial motion and Platonic Ideas. He uses the term “remote viewing” for perception of universal which has two interpretations with regard to his phrases and perhaps only one of these two interpretations can be considered as his final opinion in this issue. Perception of universal and its conditions have also different expressions in his works. The write with regard to the principles of Sadra in this regard attempts to gather these various expressions and believes that the perception of universal has hierarchical degrees in Sadraian philosophy that Include the following: perception of widespread universal, perception of the conceptual universal that is purified from imagination, perception of conceptual universal with the help of imagination and perception of imaginative form that is applicable to many. Keywords: Mulla Sadra, Universal, Perception, Archetypal abstractness, Intellectual abstractness, Imaginative form.