تحليل‌شناختي فناي نفس در غزليات سنايي بر اساس طرحواره حركتي

The Mortality of Soul in the Gazals of Sanāei: A Cognitive Analysis Based on Motion Schema

فنای نفس یكی از مباحث مهم عرفانی است كه سنایی در غزلیات خود به آن پرداخته است. طرحواره‌های تصوری ساختارهای معنادار و الگوهای نوظهوری هستند كه از راه تجربه حسی و تعامل با محیط پیرامون شكل می‌گیرند و در شناخت ذهنیت شاعر و چگونگی مفهوم‌سازی و مقوله‌بندی او از امور مختلف، مؤثر هستند. طرحواره حركتی، یكی از اقسام مهم و پركاربرد طرحواره‌های تصوری در متون عرفانی است كه با تحلیل آن می‌توان به علل اصلی توجه سنایی به فنای نفس پی برد. در این پژوهش ابتدا سه طرحواره «عشق به منزله‌ سفر»، «شیوه‌ قلندری به منزله سفر» و «دین به منزله سفر» در غزلیات سنایی بررسی شده است و سپس تحلیلی شناختی از آنها ارائه گردیده است.

The mortality of soul is one of mystical subjects that Sanāī has entertained it in his poems (gazals). Image schemas are meaningful structures and novel patterns. The sensual experience and interaction with environment and external world shape these image schemas.  They can help to learn about the mentality, consciousness of poet, and his way of conceptualizing and categorizing. Motion schemas are one of important and very useful parts of image schemas in studying mystical texts. By analyzing motion schemas, it is possible to find why they have been center of attention for Sanāī. In the present article, first, three schemas are considered in the gazals of Sanāī: ‘love as journey’, ‘religion as journey’ and ‘bohemianism (kalandari) as journey’ and then, a cognitive analysis of them are presented.