انتقالِ مفهوم جاودانگي از آتش به فرزند در عباراتي چون «اجاق كور» و «اجاق خانه»

Transference of Immortality form Fire to Son in Iranian Culture

انسان‌ها همواره تصوّرات ذهنی خود را با نمادهایی عینی تعیّن بخشیده‌ند. از جمله این تصوّرات، آرمان جاودانگی است. بشر در تمام ادوارِ تاریخ برای فرار از مرگ، جاودانگی و بی‌مرگی را در ذهن خود پرورده است و این اندیشه (جاودانگی) را با عناصر طبیعت نشان داده است. یكی از این عناصر طبیعت كه برای انسان نشان و رمز مفهوم جاودانگی بوده است، آتش است. این تصوّر از آتش به مرور زمان در فرایند جا‌به‌جایی به فرزند و تداوم نسلها انتقال پیدا كرده و نمود این تصوّر در زبان و بعضی از عبارات زبانی ماندگار شده است. عناوینی كه اكنون برای اشاره به فرزند در زبان وجود دارد، همان عناوینی است كه در گذشته به آتش اطلاق می‌شده است: از جمله عبارات زبانیِ «اجاق كور»، «اجاق خانه» و جمله دعاییِ «اجاق خانه‌ات خاموش مباد!». در این نوشتار نخست به بررسی یكی از مهم‌ترین نمادپردازی‌های آتش در تصوّراتِ گذشتگان كه حاوی مفهوم جاودانگی بوده است، خواهیم پرداخت. در ادامه نشانه‌های زبانی كه نمودارِ پیوندِ مفهوم جاودانگی و تداومِ هستی بینِ آتش و فرزند است، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

In the passage of history, man has objectified his images like immortality by external symbols. Man nourishes the concept of immortality in order to escape death and mortality; this is done by elements of nature. One of these elements of nature is fire which is used to show the mysteries and symbols of immortality. In the passage of time, the concept of fire is seen through generations, and has been preserved in certain terms. In Persian language, the terms like ‘ojaq-koor’ (she is sterile) ‘ojaqe khaneh’ (fire-place) and ‘ojaqe khanehat khamoosh mabad’ (I wish you have son) contain the term ‘ojaq’ or fire-place that denote to son and having no child to carry a man’s name. In the present article, first, we consider one of the most important symbols of fire that is according to the people of antiquity contains the notion of immortality. Then, the linguistic signs that show the relationship between the notion of immortality and fire-and-son are entertained.