آبريزگان و آذرجشن: انقلابين و تقويم دوره ساساني

Ābrīzgān and Āḍarjašn, Solstices and Sasanian Calendar

ماهيت دو جشني كه در دوره ساساني آبريزگان و آذرجشن ناميده مي‌شدند، به دليل دركِ نادرست تقويم ساساني، در تحقيقات جديد ناشناخته مانده است، اما تفسير درست اين تقويم، كه بيروني آن را شرح داده، مي‌تواند ماهيت اين جشن‌ها را به خوبي مشخص كند. اين مقاله نشان مي‌دهد كه رسم برگزاري اين دو جشن به پيش از زمان پيدايش جشن‌هايي كه با يكساني نام ماه و روز برگزار مي‌شدند برمي‌گردد. به علاوه، اين دو جشن انگيزه بنيادين انتخاب نام‌هاي تير و آذر براي ماه نخست تابستان و ماه آخر پاييز در زمان تاسيس تقويم ايراني بوده‌اند. در اين مقاله رسوم مرتبط با اين دو جشن در دوران ساساني مطالعه مي‌گردد و سازوكار برگزاري جشن‌هاي فصلي در سال سيّار تقويم ساساني نشان داده مي‌شود. همچنين دليل پيدايش بديل‌هاي غيرفصلي اين دو جشن و نيز جشن‌هايي كه با يكساني نام روز و ماه در تقويم زرتشتي برگزار مي‌شدند واكاوي مي‌گردد و در نهايت، تحولات پس از سقوط شاهنشاهي ساساني در زمان برگزاري اين دو جشن در دوران پيش از تاسيس تقويم جلالي و پس از آن تا زمان حاضر بررسي مي‌شود.

Because of misconceptions regarding Sasanian calendar, two ancient seasonal festivals, known as ?br?zg?n and ??arja?n, have remained unnoticed in modern researches. A sound interpretation of the Old Iranian calendar as described by Biruni would uncover the true character of these festivals. This paper demonstrates that these two old festivals, probably like a few other seasonal festivals, go back to very old times, and the custom of celebrating these festivals predates the time of month-naming in Old Iranian calendar. Customs associated with these two festivals in Sasanian Era and the mechanism for celebrating these seasonal festivals in vague year of the Sasanian calendar are also studied here. These two festivals have been main reasons behind the naming of the first month of summer and the last month of autumn in Old Iranian calendar. Moreover, this paper explains the reasons for creation of both non-seasonal alternatives of these two festivals and the festivals which were celebrated with the coincidence of the names of the day and the month. Later developments in these two festivals after the fall of Sasanian dynasty, both before and after the introduction of Jalali calendar in 11th century, is the last object of the paper.