مراحل سلوك در عرفان اسلامي

Stages of Journey in Islamic Mysticism

در سلوك عرفاني سخن از مراحل و منازل تكامل نفس انساني در سفر الي اللّه است. در عرفان عملي از طبقه بندي هاي گوناگوني براي بيان مراحل و اركان سلوك سخن به ميان آمده است. بعضي از اين طبقه بندي ها مراحل طولي حركت الي اللّه را بيان مي كنند كه يكي پس از ديگري بايد طي شود. برخي از تقسيم بندي ها اجزا و اركان اصلي سلوك را متعرض مي شوند، كه ممكن است ترتب زماني بر يكديگر نداشته باشند، هرچند ترتب منطقي و ذاتي بر يكديگر دارند. در اين مقاله، معرفت، محبت و اطاعت به عنوان اركان اصلي عرفان اسلامي معرفي مي شوند كه به طور منطقي مترتب بر يكديگر هستند. ارگان سه گانه عرفان متناظر با ابعاد سه گانه انسان، يعني عقل، دل و جوارح و كاركردهاي آنها يعني ادراك، احساس و عمل، مي باشند. پس از بيان اين طبقه بندي، برخي از طبقه بندي هاي معروف ديگر در عرفان اسلامي طرح و نسبت آنها با اين طبقه بندي بيان مي شود.

Mystical journey (al-sulook al-ʹirfani) deals with stages and stations of human soulʹs perfection in ascending toward God the Almighty. In practical mysticism (al-ʹirfan al-ʹamali), different classifications are offered to explain the stages and elements of this journey. Some of these classifications show the order that mystic must followed in their practice. Others deal with parts and elements of the journey, which may not have order in time, though they may have a logical order. This paper introduces knowledge (al-maʹrifa), love (al-mahabba) and obedience (al-itaʹa) as essential elements of Islamic practical mysticism as logically one follows the other. Knowledge leads to love and love leads to obedience. These trifold elements are in accordance with the three aspects of human being, that is, reason, heart and body and their functions, i.e., cognition, emotion and action. At the end, I compare the suggested classification with some other classifications that are offered in Islamic mysticism in this regard.