تحليل تاب آوري كالبدي در برابر زلزله مطالعه موردي؛ بافت فرسوده‌ي شهر مرزي زاهدان

The Analysis of Physical Resilience Against Earthquake in Old Texture of City Zahedan Boarder City

شهر مرزي زاهدان مركز استان سيستان و بلوچستان در جنوب شرق ايران و نزديك مرز ايران و كشورهاي افغانستان و پاكستان قرار دارد. با توجه به اينكه گسلي بنيادي به ‌طول 120 كيلومتر با امتداد شمالي- جنوبي از نزديكي شهر زاهدان عبور مي‌نمايد، اين مهم، شهر را در معرض خطر زلزله قرار داده است. اينك در اين مقاله، چگونگي و ميزان تاب آوري محدوده‌ي بافت فرسوده‌ي شهر مرزي زاهدان در برابر زلزله با هشت معيار شامل؛ مصالح ساختماني، قدمت ساختمان، تعداد طبقات، تراكم ساختمان، تراكم جمعيّت، دسترسي به فضاي باز، كيفيت ابنيه و مساحت قطعات، مورد بررسي و تحليل قرار گرفته است. اين پژوهش از نوع توصيفي- تحليلي بوده و به دو صورت اسنادي و پيمايشي انجام شده است. نتايج حاصل از تحليل يافته ها، بيانگر آن است كه ميزان تاب آوري بافت فرسوده در برابر زلزله، نامناسب است. بطوري‌كه با توجه به شاخص مصالح ساختماني و اهميّت آن در برابر زلزله، بالاترين ضريب امتياز را اين شاخص به خود اختصاص داده و برابر با 286/0 مي باشد. اصولاً تجربه زلزله ها حاكي از آن است كه نوع مصالح ساختماني به كار رفته در سازه بيشتر از ديگر معيارها، ميزان تاب آوري ساختمان در برابر زلزله را نشان مي دهد؛ چنانكه هر چه در سازه از مصالح بادوام-تر استفاده شده باشد، ميزان تاب آوري آن در برابر زلزله افزايش مي‌يابد. در اولويّت دوم، كيفيت ابنيه قرار دارد كه امتياز اين معيار در اين پژوهش معادل 228/0 بوده و بالاخره كمترين امتياز را مساحت قطعات (023/0) به خود اختصاص داده است. در عين حال نتايج پژوهش بيانگر آن است كه عدم توانايي مالي ساكنان براي بهسازي و نوسازي ابنيه، روند تخريبي بناهاي موجود در بافت فرسوده را در سال هاي اخير تشديد كرده، كه با توجه به زلزله خيز بودن منطقه، مي‌بايست به ارتقاي شرايط كيفي سكونت در اين محدوده اقدام گردد. از اين رو توجه بيش از پيش به مفهوم تاب آوري كالبدي براي بالا بردن توان شهر در برابر خطر زلزله به ويژه در بخش‌هاي شمالي و جنوب شرق ناحيه بافت فرسوده ضروري مي باشد.

Border city of Zahedan, center of Sistan-Baluchestan province in Iran South East Near the border Iran and countries of Afghanistan and Pakistan. is a fundamental fault with a length of 120 km along the north-south ward that passes an area near of Zahedan city and put this city at the risk of earthquake. The purpose of this study is to analyze the physical Resilience of the old texture of Zahedan border city against Earthquake by 8 criteria including construction materials, buildingʹs age, number of floors, building density, population density, access to open space, quality of buildings and area of the parts. The study is of descriptive- analytical one and has been conducted in two methods of documents and surveying .The analysis of the obtained findings showed that the rate of physical Resilience of old texture against earthquake shows that the index of construction materials, regarding its importance against earthquake has assigned itself the highest point and is equal to 0.286. The earthquake experience indicates that the type of used construction material in the structure has showed a greater rate of resilience against earthquake, so that as much durable material is used, its resilience against earthquake will increase. The second priority is the quality of building which its score is 0.228 and its lowest score is for the area of parts (0.023). Also based on the performed studies, lack of financial capability of the residents for optimization and renovation of the building has accelerated the destruction trend of the existing buildings in the texture during the recent years. And with respect to the seismicity of this area, the promotion of qualitative conditions of the area shall be reviewed. This issue necessitates more attention to the concept of physical resilience for increasing its capability against earthquake especially at the north and south east parts of the old textures.