بررسي خصوصيات فيزيكي، شيميايي و كاني شناسي گردوغبار شهر اهواز

Physicochemical and mineralogical characteristics of dust particles deposited in Ahvaz city

بيش از دو سوم كشور ايران در شرايط اقليم بياباني و نيمه بياباني قرار دارد. با اين حال علي‌رغم اينكه طوفان‌هاي گرد و غبار يكي از چالش‌هاي زيست محيطي در اين مناطق به ويژه در استان‌هاي غربي و جنوب غربي مي‌باشند، ليكن اطلاعات اندكي در رابطه با خصوصيات و منشاء وقوع اين طوفان‌ها وجود دارد. اين تحقيق با هدف بررسي خصوصيات فيزيكي و شيميايي و تركيب كاني‌شناسي ذرات گردوغبار ترسيب يافته در شهر اهواز در تابستان و پاييز 1390 انجام شد. به اين منظور 15 ايستگاه براي نصب تله‌هاي رسوبگير تيله‌اي در شهر اهواز انتخاب و هر ماه پس از جمع‌آوري نمونه‌‌هاي غبار، نرخ ترسيب، تركيب كاني شناسي، الگوي توزيع اندازه ذرات و غلظت فلزات سرب، كادميوم و روي، در نمونه‌ي ذرات گردوغبار تعيين گرديد. نتايج به‌دست آمده از اين مطالعه حاكي از افزايش قابل توجه نرخ ترسيب ذرات گردوغبار در منطقه در زمان بروز طوفان‌هاي گردوغبار، نسبت به شرايط بدون طوفان گردوغبار مي‌باشد؛ همچنين افزايش موضعي نرخ ترسيب براي بعضي از ايستگاه‌ها حاكي از دخالت عوامل محلي مانند وجود زمينهاي باير و عاري از پوشش و پروژه‌هاي عمراني رهاشده در رسوب ذرات گردوغبار بود. تركيب كاني‌شناسي ذرات گرد و غبار عمدتاً شامل كلسيت، كوارتز و فلدسپات مي‌باشد. بررسي توزيع اندازه ذرات گردوغبار نيز فراواني ذرات در اندازه سيلت را نشان داد كه البته اين توزيع در زمان وقوع طوفان‌هاي گردوغبار به سمت ذرات ريزتر گرايش داشت. به علاوه، نتايج حاصل از بررسي غلظت فلزات سنگين در ذرات گرد و غبار مورد مطالعه افزايش غلظت اين فلزات را در مناطق صنعتي و پرترافيك نشان داد. همچنين با مقايسه غلظت فلزات سنگين در ماه‌هاي مختلف نمونه‌برداري بيشترين غلظت فلزات سنگين در آذر ماه مشاهده گرديد.

More than two third of the total areas in Iran has been covered by an arid and semiarid climate. Although dust storm is an important environmental issue in these regions especially in western and southwestern provinces, limited information is available about characteristics and sources of such phenomena. This study was carried out to identify deposition rate, particle size distribution analysis, heavy metals (Zn, Pb, and Cd) concentrations, and mineralogical composition of dust particles collected using marble dust collector (MDCO) from 15 sampling points in Ahvaz city during a 6 months period in 2011. Results indicated that that the average amount of deposited particles in the periods with dust storms was considerably more than the periods without dust storms. The results illustrated that due to local factors such as the presence of bare lands around the city, and abandoned constructional projects dust deposition rate in such parts was quite more than other localities. Results also indicated that the mineralogical composition of the dust particles is mainly composed of calcite, quartz, and feldspars. Results obtained from particle size distribution analysis showed that the dust particles are mainly siltsized. However, with occurrence of dust storms the size of particles became smaller. The highest concentration of heavy metals including Pb, Cd and Zn was found in downtown and in neighborhood of industrial regions. In addition, the greatest concentration of heavy metals was observed in December when compared with other months of the period studied.