اثر تغيير اقليم بر روند تغييرات تبخير-تعرق در طي دوره رشد گياهان مزارع آبي و ديم با استفاده از مدل هاي AOGCM

Impact of Climate Change on Changing Trend of Evapotranspiration during the Growth Period of Irrigated and Rainfed Field Crops by AOGCM Models

تغيير اقليم پديده اي تاثيرگذار بر بسياري از فرايندهاي طبيعي از جمله چرخه‌ي هيدرولوژي است. تبخير-تعرق نيز به عنوان يكي از بخش‌هاي چرخه‌ي هيدرولوژي، دستخوش اين تغييرات خواهد بود. به دليل اهميت تبخير-تعرق در مديريت منابع آب و برنامه‌ريزي كشاورزي، تحقيق حاضر با هدف بررسي اثر تغيير اقليم بر اين فرآيند در دشت نيشابور انجام شد. بدين منظور با استفاده از مدل SWAP و اطلاعات هواشناسي و زراعي، تبخير-تعرق براي پنج مزرعه در دشت نيشابور محاسبه شد. به منظور ارزيابي اثر تغيير اقليم بر تبخير-تعرق واقعي گياهان در مزارع تحت آبياري، از مدل‌هاي اقليمي HADCM3، ECHAM5OM و CGCM3T47 تحت سناريوهاي انتشار حدي (A2 و B1) و توازني (A1B) و در مزارع ديم از مدل HADCM3 و سناريوهاي انتشار حدي (A2 و B1) در دو دوره‌ي 2039-2020 و 2099-2080 استفاده گرديد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه تبخير-تعرق مرجع روزانه در دوره 2099-2080 تحت سناريوي A2 بيشترين تفاوت را نسبت به تبخير و تعرق دوره پايه (2011-1992) خواهد داشت. همچنين در هر سه سناريوي انتشار، مقادير تبخير-تعرق روزانه در دوره 2099-2080 نسبت به دوره 2039-2020 افزايش بيشتري خواهد يافت. در بين محصولات مورد تحقيق، گندم با حدود 12درصد تغيير نسبت به ذرت با 3 درصد تغيير، بيشترين تغيير تبخير-تعرق را در دوره هاي آتي نسبت به دوره پايه در طي رشد نشان خواهد داد. ولي، ميانگين كل تبخير و تعرق دوره رشد ذرت (حدود 12 ميلي متر بر روز) نسبت به محصولات ديگر بيشتر خواهد شد.

Climate change has important impacts on most of the natural processes, including hydrological cycle. Evapotranspiration, as a part of hydrological cycle, will also undergo these changes. Due to the importance of evapotranspiration in water resources and agricultural management, this research was conducted to study climate change effect on evapotranspiration in Neyshabour plain. Evapotranspiration was calculated for five farms in Neyshabour plain using SWAP software and meteorological and agronomic data. In irrigated farms, the HADCM3, ECHAM5OM and CGCM3T47models were used to calculate crop actual evapotranspiration for 2020-2039 and 2080-2099 periods based on A2, B1 and A1B scenarios and the climate model used in rainfed farms was the HADCM3 based on A2 and B1 scenarios. The greatest calculated difference in evapotranspiration was found between the period 2080-2099 and base period (1992-2011) in the A2 scenario. Also, evapotranspiration values for the period 2080-2099 will increase compared to the period 2020-2039 in all three scenarios. Among the crops of investigate, wheat will have the greatest changes (12%) in evapotranspiration in the future periods compared to the base period, while changes of maize will be only 3%. However, the average daily evapotranspiration of maize during the growing season (about 12 mm/day) will be more than the other crops.