سنتز و بررسي كارايي فرومون جنسي مگس ميوه زيتون Bactrocera oleae (Diptera: Tephritidae)

Synthesis and filed evaluation of sex pheromone of the olive fruit fly, Bactrocera oleae (Diptera: Tephritidae)

مگس ميوه زيتون Bactrocera oleae (Rossi) از آفات مهم زيتون است و هم اكنون حسب شرايط آب و هوايي خسارت قابل توجهي به محصول زيتون وارد مي نمايد. در اين تحقيق، فرومون جنسي مگس ميوه زيتون(Olean) به نام شيميايي 1,7-Dioxaspiro[5.5]undecane طي چندين مرحله شيميايي با موفقيت درموسسسه تحقيقات گياهپزشكي كشور سنتز شد. اين تركيب حلقوي ابتدا از واكنش شيميايي بين الكل محافظت شده 3-بوتين-1-ال و گاما-والرولاكتون به دست آمد و سپس محصول با احياي كاتاليستي هيدروژنه شده و بعد از قرار گرفتن تحت شرايط اسيدي به Olean تبديل گرديد. قدرت جلب كنندگي فرومون سنتز شده مگس ميوه زيتون، B. oleae ، با دزهاي 1، 2، 5، 50 و 100 ميلي گرم در مقايسه با فرومون خارجي ساخت شركت اگريسنس در يك باغ زيتون به مساحت 3 هكتار در منطقه كلج (طارم سفلي- قزوين) در سال 1389 ارزيابي شد. تله هاي چسبي زرد رنگ در قسمت مياني و سمت جنوبي درخت ها و به فاصله حداقل 100 متري از هم ديگر نصب شد. تجزيه واريانس داده‌هاي اين آزمايش نشان داد كه در طي دو هفته اول ميزان جلب مگس ميوه زيتون به تله هاي حاوي فرومون با دزهاي 50 و 100 ميلي گرم با نمونه خارجي اختلاف معني داري ندارد ولي از هفته سوم به بعد ميزان جلب مگس در مقايسه با نمونه خارجي كاهش يافت.

The olive fruit fly, Bactrocera oleae (Gmelin), is an important pest that based on climate condition is caused considerable damages on olive. In recent research, 1, 7-Dioxaspiro[5.5]undecane (olean) as sex pheromone of the olive fruit fly was synthesized successfully through several chemical steps in Iranian Research Institute of Plant Protection. In the first step, this cyclic compound was prepared from the reaction of 3-butyn-1-ol and ?-valerolactone, followed by catalytic hydrogenation and finally treating with an acidic condition afforded to Olean. The attractiveness of the synthetic pheromone of B. oleae was tested at doses of 1, 2, 5, 50 and 100 mg in comparison with Agrisence pheromone in an olive orchard (3 ha) at Kalaj region (Tharom Sofla, Ghazvin) in 2010. The yellow sticky traps were placed individually at the middle and southern parts of trees with distance 100 m of other. The analysis of variance showed that attraction of B. oleae to the synthetic pheromone at 50 and 100 mg dose had not significantly difference with Agrisence pheromone during the first two weeks. But, from the third week, the attraction of the synthetic samples was decreased sharply in comparison with Agrisence sample.