مطالعه تطبيقي مكان گزيني دو پايتخت شيعي در قرن چهارم هجري قمري: شيراز بويهي و حلب حمداني

جهان اسلام در قرن چهارم هجري با تعدد پايتخت هايي مواجه است كه هريك از آنها در عرصه سياسي و فرهنگي به جد نقش آفرين هستند. جغرافياي وسيع، لزوم بقاي دولت هاي مستقل و نيمه مستقل اسلامي و بالاگرفتن رقابت هاي سياسي، اقتصادي، نظامي و حتي مذهبي موجب شد تا برخي از شهرهاي سياسي به پايتختي مطرح در جهان اسلام تبديل شوند. درميان پايتخت هاي هم طراز دو پايتخت شيعي جهان اسلام شيراز به عنوان پايتخت بويهيان و حلب به عنوان پايتخت حمدانيان به دليل شباهت ها و تفاوت هاي در خور توجه در اين مقاله مورد بررسي قرار گرفته اند. تقارن زماني، تقارن ديدگاه هاي مذهبي، فعاليت هاي مشابه فرهنگي و نام و آوازه بلند عضدالدوله بويهي و سيف الدوله حمداني امراي حاكم بر اين دو پايتخت در ميان ساير حكومت هاي متقارن قرن چهارم هجري قمري از شباهت هاي مشترك آن ها به شمار مي رود. يكي ديگر از وجوه مهم شباهت ها و تفاوت هاي اين دو پايتخت به عوامل موثر در مكان گزيني آن ها و نقش و اهميت اين پايتخت ها در تمدن اسلامي قرن چهارم هجري باز مي گردد. از همين رو در مقاله پيش رو بر آنيم كه با روش توصيفي- تحليلي ايتدا عوامل موثر بر مكان گزيني پايتخت عضدالدوله ديلمي در شيراز را به تفصيل مورد بررسي قرار داده و آنگاه به صورت تطبيقي عوامل موثر بر مكان گزيني پايتخت سيف الدوله حمداني در حلب را با اين عوامل مورد مقايسه قرار دهيم.