شاخص‌سازي و به‌كارگيري آن در تبيين مفاهيم معماري اسلامي

Indexing and Its Application in Explanation of Islamic Architecture Concepts

بنابر عقيده‌ برخي صاحب‌نظران، معماري اسلامي تحت تاثير ارزش‌هاي اسلامي شكل مي‌گيرد، محتواي ديني دارد و باورها و ارزش‌هاي ديني را متجلي مي‌سازد. اما باتوجه‌به اينكه اغلب ارزش‌هاي اسلامي در قالب مفاهيم انتزاعي قرار مي‌گيرند براي افراد مختلف داراي معاني گوناگون بوده و هركس به دلخواه خود، آنها را تعريف كرده و در بنا متجلي مي‌سازد. نبود اتفاق‌نظر در برداشت از مفاهيم اسلامي، مبين ضرورت تدوين شاخص‌هايي است كه بتوان بر مبناي آن چهارچوب معماري اسلامي را مشخص كرد. اما منظور از شاخص و شاخص‌سازي چيست؟ چگونه مي‌توان به آن دست يافت و فرايند دستيابي به شاخص چگونه است؟ در اين تحقيق با روش توصيفي- تحليلي و بررسي اسناد موجود، به شناسايي روش شاخص‌سازي كه عمدتاً در تحقيقات پيمايشي كاربرد دارد، پرداخته شده است تا با شناخت اين روش بتوان به امكان به‌كارگيري آن در مطالعه‌ معماري اسلامي پي‌برد. شاخص‌ها، نشانگرهايي هستند كه فرايند جمع‌آوري، طبقه‌بندي، تجزيه و تحليل اطلاعات و نتيجه‌گيري منطقي و به‌طوركلي جهت فعاليت را مشخص مي‌كنند و چهارچوب مناسبي را براي هدف‌گذاري، تدوين، برنامه‌ريزي و ارزيابي فعاليت‌ها به‌دست مي‌دهند. البته شاخص‌سازي، به‌منظور ساده‌سازي موقت پيچيدگي‌ها و كمي‌كردن نسبي كيفيت‌ها و جزيي‌كردن كليات است و هدف آن پرداختن صرف به كميات و يا جايگزين نمودن متغيرهاي كيفي به اعداد و ارقام كمّي نيست؛ بلكه به دنبال روش‌هايي است تا بتوان يك مفهوم را با واسطه‌هايي و طي مراحل چندگانه‌اي به سنجش كمّي درآورد. نتايج اين تحقيق معرفي فرايند شاخص‌سازي و تكنيك‌هاي آماري مناسب براي اولويت‌دهي به معرف‌هاي شاخص (روش دلفي و تحليل سلسله‌مراتبي فازي (FAHP)) است.

According to some scholars, Islamic architecture is influenced by Islamic values. It has religious contents and represents religious beliefs and values. But as regards the most Islamic values are in the form of abstract concepts, they have different meanings for different people and everyone has its own definition and displays it in buildings. This lack of consensus on Islamic concepts points to the need to develop some indexes which can identify the framework of activities based on them. But what is the index and indexing? How can it be achived and how to achive the process of it. For this purpose, this study examined the documents, to identify indexing method which has been used mainly in survey research. Indices, are thoes indicatores that determine the process of collecting, classifying, analysing data, logical conclusion, and generally the activity’s orientation and provides appropriate framework for targeting, developing, planning and assessment of activities. It should be noted, that the index and index constructing is in order to simplify the complexities temporarily and quantify the qualitis and minify the generalities and its purpose is not only on quantities or replacing quality variables with numbers and quantities but looking for ways to make a quantitative assesment of the intermediaries by taking multiple steps. In results, the Index making process in architecture is discussed and the appropriate statistical techniques to prioritize indicators of index has been presented: the Delphi method and Fuzzy Analytic Hierarchy Process.