نقد و بررسي سبك‌شناسانه شعر دوره بازگشت

A Critical Analysis of the Poetic Style of the Restoration Period

فرهنگ هر ملّتي از عناصر گوناگوني فراهم مي‌آيد، يكي از مهم‌ترين اركان سازنده فرهنگ، شعر و ادب است كه از اساطير، مذهب، حوادث اجتماعي و تاريخي هر ملّت سرچشمه مي‌گيرد و يكي از منابع شناخت تاريخ تمدّن ملل در قرون مختلف مي‌باشد. آشنايي دقيق و انتقادي با تحوّل و تطوّر شعر در طول تاريخ، گامي مؤثّر در شناخت سرگذشت سياسي، اجتماعي و فرهنگي هر جامعه‌اي است. با آشنايي با تاريخ ادب و شعر مي‌توان دريافت كه آيا جامعه در حال پيشرفت و اعتلاست، يا در حال سكون است و يا اينكه سير قهقرايي دارد. شعر فارسي در طول تاريخ هزار و دويست‌ساله خود، دچار تحوّلات و دگرگوني‌هاي مختلفي شده كه عوامل بسياري در اين تطوّرها مؤثّر بوده‌اند. آنچه در اين مقاله مطرح است، جستجوي بررسي ميزان توفيق شاعراني است كه از سبك هندي روي برتافته، به تتبّع در آثار قدما پرداخته‌اند و اينكه تا چه اندازه‌اي توانسته‌اند از نفوذ سبك هندي خارج شوند، چه از نظر تركيبات واژگاني و چه از لحاظ مضمون و محتواي شعر. با بررسي و مقايسه ويژگي‌هاي شعر شاعران خراساني و بازگشت مي‌توان گفت كه تقليد، هرچند استادانه هم انجام بگيرد، باز هم ارزش اثر اصلي و ابتكاري را ندارد و در طول تاريخ، هيچ گاه مقلّدان يك هنرمند به اندازه خود او ارزش پيدا نكرده‌اند و آثار آنان مورد توجّه قرار نگرفته است. اصولاً تقليد از حالت سكون و ايستايي شخص و جامعه مقلّد حكايت مي‌كند. قصد داريم تا با ذكر نمونه‌ها و داده‌هاي آماري دقيق، به ميزان موفّقيّت يا شكست نسبي اين تقليدهاي شاعرانه دست يابيم.

The culture of every society comprises different parts. One of the most important constructive parts of each culture is literature or poetry which originates from the mythology, religion, and social/historical events. It is also one available source to explore the history of civilizations in different centuries. Having a deep knowledge of the change and development of the poetry over time is an effective step to recognize the political, social and cultural destiny of communities. With such a knowledge base, the relevant scholars can find out whether a society has progressed, regressed or hasn’t changed at all. Persian poetry has changed and developed during centuries in response to various political, social and cultural events. This study investigates the extent to which some Persian poets have been able to go beyond the common features of Indian style to adopt the style of ancient Persian poets in terms of word combinations, concepts and content. The comparison of the poetic features of Khorasani and Restoration periods show that even the most elaborate imitations of the ancient poets cannot be of the same value and originality. The imitators of great literary figures have never received the same amount of attention as the literary figures themselves. In fact, imitation is an indication of a static society where there is no room for innovation. This study, with use of statistical data, aims at exploring the extent to such imitators have successfully replicated the ancient literary masterpieces.