ارزﯾﺎﺑﯽ ومقايسه ﺗﻨﻮع ﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژﯾﮑﯽ و ﻓﯿﺘﻮﺷﯿﻤﯿﺎﯾﯽ اﺳﺎﻧﺲ ﺟﻤﻌﯿﺖ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﮔﯿﺎه داروﯾﯽ Stachys lavandulifolia Vahl. در اﺳﺘﺎن ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﺰرﻋﻪ

The comparision of morphological and phytochemical evaluation in some population of Stachys lavandulifolia Vahl. in different provinces under field conditions

در اين تحقيق به‌منظور بررسي تنوع مورفولوژيكي و فيتوشيميايي اسانس گياه چاي كوهي (Stachys lavandulifolia Vahl.)، بذرهاي شش جمعيت گياه از پنج استان آذربايجان غربي (دمرجي و قره زاغ)، البرز (گچسر)، قزوين (الموت)، اصفهان (تنگه صياد) و لرستان (نورآباد دلفان) از بانك ژن گياهان دارويي مؤسسه تحقيقات جنگل‌ها و مراتع كشور تهيه شدند سرشاخه‌هاي هوايي نمونه‌هاي گياه در مرحله قبل از گل‌دهي در تير ماه سال 1392 از مزرعه پژوهشي واقع در استان البرز برداشت گرديد. اسانس با استفاده از روش تقطير با آب استخراج و شناسايي تركيبات متشكله اسانس‌ها با استفاده از دستگاه GC و GC/MS ارزيابي گرديد. بررسي نتايج تجزيه واريانس اختلاف معني‌داري در صفات ارتفاع بوته، قطر يقه، قطر ساقه، طول برگ، عرض برگ، نسبت طول/ عرض برگ، تعداد برگ در بوته و وزن تر و خشك نشان داد. بيشترين ارتفاع بوته (9/103 ميلي‌متر)، قطر ساقه (6/3 ميلي‌متر) و تعداد برگ در بوته (19) به جمعيت استان البرز (گچسر) تعلق داشت. براساس نتايج حاصل از تجزيه كلاستر، جمعيت‌هاي مورد مطالعه به 2 گروه مجزا تقسيم شدند.تجزيه به مولفه‌هانشان داد 3 مولفه در مجموع بيش از 6/89 درصد از تغييرات مربوط به صفات اصلي را توجيه نمودند كه صفات قطر ساقه، تعداد برگ در بوته و وزن تر و خشك، از صفات تشكيل دهنده مولفه اول بودند. كمترين (015/0 درصد) و بيشترين (049/0 درصد) بازده اسانس به جمعيت‌هاي الموت و گچسر و قره زاغ  تعلق داشت. تركيب‌هاي:  گاماترپينن، بتا پينن، آلفاپينن، ژرماكرن–دي و بيسيكلو ژرماكرن در اسانس همه رويشگا‌ه‌ها غالب بودند.

In this study due to evaluate the morphological and phytochemical diversity of Stachys lavandulifolia Vahl. essential oils, the seeds of six populations of plant from Azerbaijan Province (Damraji and Gereh Zagh), Alborz (Gachsar), Qazvin (Alamut), Isfahan (Tangeh Saiad) and Lorestan (Nour Abad Delfan) were obtained from gene banks of Research Institute of Forests and Rangelands (Tehran), so after that the aerial parts of plants were collected before flowering in July 2013, which were cultivated from the research farm of Alborz province. The essential oils were obtained by hydro distillation method and were analyzed by GC and GC/MS. The results of variance analysis were showed significant differences in plant height, crown diameter, stem diameter, leaf length and width, number of leaves per plant and dry weight, respectively. The highest plant height (103.9 mm), stem diameter (3.6 mm) and number of leaves per plant (19) were showed in Alborz population (Gachsar) and the populations were classified in to two groups. Three components explain 89.6% of variation of all data and some traits such as stem diameter, leaf number and fresh and dry weight were attributed to first component. The lowest (0.015%) and the highest (0.049%) yields belonged to the Alamut and Gereh Zagh population, respectively. The composition of γterpinene, βpinene, αPinene, germacreneD and bicycle germacrene were dominant in all essential oils of plant in different regions.