بررسي فيتوشيميايي اسانس گياه دارويي Salvia eremophila Boiss. در مراحل مختلف فنولوژي در استان يزد

Essential oil composition of Salvia eremophila Boiss. in different stages of plant growth in Yazd province

گياه مريم ‏گلي بياباني با نام علميBoiss. Salvia eremophila متعلق به تيره نعنا و يكي از گونه‏ هاي معطر و انحصاري ايران است. اين تحقيق با هدف مقايسه كميت و كيفيت اسانس سرشاخه‏هاي اين گياه در مراحل مختلف فنولوژي در دو فصل بهار و تابستان در سال 1393 در منطقه حفاظت شده مرور از استان يزد انجام شد. مراحل فنولوژي مورد مطالعه شامل مرحله قبل از گلدهي، اوايل گلدهي، اواخر گلدهي و ميوه‏دهي كامل بودند. استخراج اسانس سرشاخه‏هاي گياه با استفاده از روش تقطير با آب( طرح كلونجر) و آناليز اسانس با استفاده از دستگاه گازكروماتوگراف و گاز كروماتوگراف متصل شده به طيف سنج جرمي  (GC/Ms) انجام شد. نتايج نشان داد كه در فصول بهار و تابستان بيشترين بازده اسانس در مرحله ميوه‏دهي كامل و به‌ترتيب 99/1 درصد و 59/1 درصد و كمترين بازده اسانس در مرحله اواخر گلدهي به ميزان 34/1 درصد و 13/1 درصد مي‏باشد. عمده‏ترين تركيبات اسانس در هر دو فصل به‌ترتيب آلفاپينن، بورنئول، بورنيل استات و كامفن بودند. آلفاپينن (97/35 درصد) و كامفن (11/12 درصد) در اسانس بهاره بيشتر از تابستان و بورنئول (37/24 درصد) و بورنيل استات (26/19 درصد) در اسانس تابستانه بيشتر از بهاره است. مرحله ميوه‏دهي كامل در آبان‏ماه به‌عنوان بهترين مرحله برداشت جهت حصول حداكثر بازده اسانس پيشنهاد مي‏گردد و همچنين گياه مريم گلي بياباني به‌عنوان يكي از منابع جهت استخراج تركيب آلفاپينن گزارش مي‌گردد.

Salvia eremophila  Boiss. belongs to Lamiaceae family is one of the most aromatic exclusive plants in Iran. This study was evaluated by comparing in quality and quantity of Salvia eremophila Boiss. essential oil  during different stages of  plant growth  in spring and summer  2014 (Marvar region of Yazd province). Aerial parts of plant were collected in different stages: before blooming, in blooming, full blooming and fruit ripening. The essential oil samples were extracted by waterdistillation (Clevenger apparatus) and were analyzed by GC and GC/MS.  Results were showed that in both spring and summer the most amount of essential oil were related in fruit ripening stage equaled to 1.99 and 1.59 % respectively, in which αpinene, borneol, bornyl acetate and camphene were the major compounds of essential oil during these two seasons, respectively. The αpinene (35.97%) and camphene (12.11%) were the main components of plant essential oil in spring, while the borneol (24.37%) and bornyl acetate (19.26%) were the main essential oil components in summer stage, respectively. So in fruit ripening the plant had the highest amounts of essential oil yield and Salvia eremophila Boiss. is also reported as one of the sources of extracting alphapinene.