الگوهاي پراكنش تيره سيب‌زميني در ايران: كاربرد در حفاظت و مديريت رويشگاه‌ها با تاكيد بر اندميسم و تنوع در جنوب غرب آسيا

Diversity and distribution patterns of Solanaceae in Iran: Implications for conservation and habitat management with emphasis on endemism and diversity in SW Asia

افزايش نرخ آسيب‌ها به زيستگاه‌هاي طبيعي نياز به تدوين اطلاعات پايه جهت حفاظت را تقويت نموده است. الويت، مهمترين فاكتور در برنامه‌هاي حفاظتي مي‌باشد. تيره سيب‌زميني به عنوان يكي از گروهاي دولپه‌اي حقيقي داراي طيف گسترده‌اي از مصارف دارويي، وابستگان وحشي گياهان زراعي و زينتي مي‌باشد. اين تيره شامل 55 گونه متعلق به نه جنس از شش طايفه در ايران است. مطالعه حاضر با هدف توصيف ويژگي‌هاي ژيوبوتانيكي، پراكنش فضايي، مناطق غناي گونه‌اي، مراكز تنوع و اندميسم و همچنين گونه‌هاي نادر و در خطر انقراض با رويكرد ژيوبوتانيكي و حفاظت تبيين شده است. اين پژوهش براساس ارزيابي 3123 نمونه ثبت شده از 2650 موقعيت جغرافيايي صورت پذيرفته است. اين مناطق جغرافيايي در سلول‌هاي شبكه‌اي1° × 1° (UTM) با مقياس 100 كيلومتر مربع به استثناي منطقه مرزي براي تعيين الگوي پراكنش و مناطق مهم به منظور مديريت حفاظت جهت تهيه نقشه‌ها مورد ارزيابي قرار داده شده است. طبقات تهديد آرايه‌هاي تيره سيب‌زميني در ايران عبارتند از: بحراني (4/43 درصد) و آسيب‌پذير (34 درصد) كه عمده آن‌ها (9/58) درصد در منطقه ايرانو-توراني استقرار يافته است. نتايج اين مطالعه نشان مي‌دهد كه بالاترين غناي گونه‌اي اين تيره در كوه‌هاي البرز، زاگرس، كپه‌داغ و مكران تمركز دارد. علاوه بر اين، دامنه ارزش حفاظتي رويشگاه‌ها بين 15/0 (نوار ساحلي فارسي خليج فارس و درياي عمان) تا 19/11 (البرز شرقي) متغير مي‌باشد.

The increasing rate of irreversible damages to natural habitats has reinforced the need for gathering biodiversity fundamental data to conservation. Priority setting is the most important step in protection programs. Solanaceae as the the one of important economic families of eudicots distributed throughout North and South America, Europe, Africa, Asia, Australia, and the South Pacific. Up to now, little attention has been paid to the patterns and diversity centers of Solanaceae in Iran. The present study describes in as much detail as possible the spatial distribution, areas with greater species richness, and centers of diversity for taxa. An ecogeographical database was developed using the records that corresponds to 3123 herbarium specimens belong to 2560 localities. The localities were marked using ArcView version 3.2 (ESRI 2000) on geo-referenced maps (1/106) of Iran. The distribution patterns of the taxa were mapped per 1° × 1° universal transverse Mercator grid cells (100 km2 with the exception of boundary area). Threatened categories of Iranian Solanaceae, including CR (43.4%) and VU (34%), mainly (58.9%) distributed in Irano-Turanian phytochorion. Solanaceae represents the highest richness in the central Alborz, Zagros, Kopet Dagh and Makran Mountains based on recent criteria. The conservation value of habitats of Solanaceae in Iran ranges from 0.15 (in coastline of Persian Gulf) to 11.19 (in eastern Alborz).