ارزيابي خشكسالي هيدرو- متئورولوژيكي بر پايه شاخص تلفيقي خشكسالي و پيش بيني آن با زنجيره ماركوف در حوضه رودخانه سرباز (جنوب شرق ايران)

خشكسالي يك ناهنجاري آب و هوايي است كه با كمبود (نبود) بارش و مُهيايي منابع آب در پهنه جغرافيايي بزرگ پيوند داشته و در طول دوره قابل توجهي از زمان گسترش مي يابد كه مي تواند بخش هاي مختلف از زندگي و محيط زيست را متاثر سازد. يكي از روش هاي خيلي رايج در ارزيابي و پايش خشكسالي، محاسبه شاخص هاي خشكسالي مي باشد. گسترش فضايي و زماني و شدت(سختي) خشكسالي با استفاده از اين شاخص ها مشخص مي گردد. در اين بررسي، شاخص تلفيقي خشكسالي(هيدرو- متئورولوژي) براي ارزيابي خشكسالي هاي آب شناختي و هواشناختي حوضه رودخانه سرباز در جنوب شرق ايران استفاده شده است. شاخص تلفيقي خشكسالي به طور جامع همه اشكال فيزيكي خشكسالي(هواشناختي، هيدرولوژيكي و كشاورزي) را از طريق انتخاب متغيرهاي مرتبط به هر نوع خشكسالي شامل مي شود. در اين مورد، ارزش هاي ماهانه شاخص خشكسالي جريان رودخانه اي و شاخص بارش استاندارد شده براي چهار دوره مرجع مشابه تحت يك تحليل مولفه مبنا قرار گرفته و براساس مولفه نخست آن، شاخص تلفيقي هيدرو- متئورولوژيكي ايجاد شده است. دوره مورد بررسي از سال آبي 61-1360 تا 90- 1389 شمسي و سرآغاز سال آبي نيز از ماه مهر تعيين گرديده است. براساس نتايج شاخص تلفيقي خشكسالي، يك دوره بزرگ خشكسالي از سال آبي 79-1378 الي 85-1384 در جنوب شرق ايران حاكم بوده است كه شدت آن در سال آبي 83-1382 فوق العاده خشك بوده است. روش شناسي شاخص تلفيقي خشكسالي، يك رويكرد عيني و واضح براي توصيف شدت خشكسالي فراهم مي كند. شاخص تلفيقي خشكسالي به خوبي قادر به نمايش رفتار خشكسالي هاي هيدرو- متئورولوژيكي محدوده مورد مطالعه بوده و به عنوان شاخص تركيبي براي پايش و ارزيابي خشكسالي منطقه اي توصيه مي گردد. در نهايت، حالت هاي خشكسالي هيدرو- متئورولوژيكي براساس آستانه هاي قراردادي منطقه اي استخراج و از طريق زنجيره ماركوف مدل سازي شده اند كه اجازه مي دهد تا برآورد فراواني انتقال حالت خشكسالي انجام گيرد و پيش بيني حالت خشكسالي آينده در زمان واقعي امكان پذير گردد. ماتريس هاي فراواني انتقال حالت، ابزارهاي اصلي براي پيش بيني حالت خشكسالي در زمان واقعي مي باشند. نتايج اعتبارسنجي و انطباق پيش بيني ها با واقعيت ها بيانگر آن است كه پيش بيني هاي انتقال حالت هاي خشكسالي آب شناختي در حوضه مورد مطالعه به روش زنجيره ماركوف داراي اعبتار مي باشد.