تاملي دوباره بر اصل رضايي بودن صلاحيت در عملكرد ديوان بين المللي دادگستري 9

اصل رضايي بودن، يكي از شاخصه هاي اصلي رسيدگي قضايي در جامعه بين الملل امروز به شمار مي رود. اين نكته كه ديوان بين المللي دادگستري نمي تواند بدون رضايت يك دولت، وارد رسيدگي قضايي شود، ريشه در اساسنامه اين دادگاه جهاني دارد كه فلسفه آن را نيز بايد در ساختار تكامل نيافته جامعه جهاني جست. بااين حال، ازآنجاكه بسياري اين اصل را برخلاف مفهوم بسط دادگستري و گسترش عدالت دانسته اند، انتقادات بسياري نسبت به آن مطرح شده است. اما علي رغم همه اين انتقادها، ديوان بين المللي دادگستري كوشيده است ـ تقريباً بدون هيچ استثنايي ـ از اين اصل بنيادين در همه رسيدگي هاي ترافعي حراست كند. ولي بررسي رويه قضايي ديوان در عرصه صلاحيت مشورتي، گوياي نوعي نرمش در اِعمال اصل رضايي بودن به شمار مي رود. به اختصار بايد گفت، ديوان از يك سو با تاكيد بر رضايت دولت ها به عنوان پيش شرط هرگونه اظهارنظر ترافعي، توانسته است جايگاه رفيع خود را به عنوان يك نهاد قضايي بي طرف و خالي از شائبه هاي سياسي حفظ كند و از سوي ديگر، با ارائه تفسيري پيشرو از اصل رضايي بودن در عملكرد مشورتي خود، به دور از باريك انديشي هاي سنتي، جايگاه خود را به عنوان ركن اصلي قضايي ملل متحد بازيابد. درحقيقت، بايد ايجاد نوعي موازنه ميان اين «دوگانگي كاركرد» را شاهكار قاضي دادگاه جهاني براي تكميل انديشه دادگستري در نظم حقوقي بين المللي توصيف كرد.