بررسي معناشناسانه استهزا با تاكيد بر همنشيني ها و جانشيني ها

واژه پژوهي از روش­هاي مورد استفاده در تفسير موضوعي براي كشف و استخراج نظريه قرآن مي­باشد. كه امروزه مورد توجه زيادي واقع شده، به ويژه در علم زبانشناسي و در حوزه معناشناسي؛زيرا از طريق اين شيوه مي­توان در شبكه معنايي قرآن با بررسي واژگان در سياق آيات به معناي جديدي از واژه دست يافت كه با معاني قبلي و خارج از شبكه قرآن اگر چه در مواردي هم­پوشاني داشته، در مواردي نيز يك معناي نو و ابداعي كه مختص ديدگاه قرآن است، ارائه مي­دهد. كه اين معناي جديد منجر به توسع معنايي 1واژه مي­شود. هدف از پژوهش حاضر بررسي واژه استهزا با روش توصيفي- تحليلي با استفاده از مطالعات واژه­شناسانه از طريق لغت و تحليل هم­نشيني2 واژه­ها در كنار يكديگر و جانشيني3 است. به صورت بررسي اين واژه و مشتقات آن در قرآن با تحليل محتوايي آن بر پايه مطالعات درون متني قرآن با توجه به سياق آيات مي­باشد.يافته­هاي قرآني نشان داد: واژه استهزا با پاره­اي از مفاهيم اعتقادي و اخلاقي ارتباط معنايي دارد و همين امر منجر به توسعه معنايي واژه در قرآن شده است. گرچه معناي لغوي مستخرج از كتب لغت تحت عنوان تمسخر و تحقير در قرآن نيز به كار رفته است. امااز آنجا كه توحيد محور اصلي آيات قرآن است. بنابراين واژه­ها در پرتو آن معنايي جديد مي­يابند. و واژه­گان تركيبي جديدي مثل استهزا خدا، مطرح مي­شود. از هم­نشيني استهزا با واژگان كفر و نفاق و ايمان و جانشيني آن با واژگان سخر و ضحك مكشوف شد كه در ديدگاه قرآني با دو نوع استهزا ممدوح و مذموم مواجهيم. كه اولي جهت تربيت و آگاهي از سوي خدا و مومنان در مقابل استهزا كافران و به نوعي مجازات اينان است و دومي براي تحقير و بي­اعتنايي از سوي كافران و منافقان صورت مي­گيرد. اين روابط معنايي با ظرافت­هاي ادبي و تصويرپردازيهاي هنري از معقول به محسوس و ساير آرايه­هاي ادبي و آوايي، برجسته سازي و داراي وضوح معنا و زيبايي ساختاري و محتوايي گرديد. و اين نشان دهنده انسجام و اتساق لفظ و معناست.