تحليلي بر برنامه ريزي فضايي و الگوي توسعه شهرنشيني در ايران

اين مقاله با هدف بررسي تحولات زماني، الگوي فضايي و مسيرهاي شهرنشيني در ايران تدوين شده است. روش تحقيق از نوع توصيفي- تحليلي بوده و مبناي آماري داده ها، نتايج سرشماريهاي عمومي نفوس و مسكن كشور در 7 دوره گذشته است. در اين مقاله، ضمن تحليل زماني و فضايي شهرنشيني در ايران طي 55 سال گذشته، الگوي فضايي در روند توسعه شهرنشيني كشور با تحليل عناصري مانند رشد جمعيت، مهاجرت و توسعه اقتصادي مشخص گرديد. تعداد جمعيت و ميزان شهرنشيني ايران تا افق 1404 پيش بيني شد و براساس آن جمعيت كشور به 9/89 ميليون نفر و نسبت شهرنشيني به 4/80 درصد خواهد رسيد. ساير نتايج تحقيق را مي توان اين گونه برشمرد؛ كاهش شاغلان در بخش كشاورزي به نفع شاغلان بخش خدمات در طول 55 سال گذشته، تغيير الگوي مهاجرت در كشور از روستا به شهر به الگوي مهاجرت شهر به شهر، الگوي قبلي از دهه 1340 تا 1370 غالب بوده است. همچنين در جابجايي هاي بين استاني، نقاط شهري استان تهران، بيشترين مهاجرين را به خود اختصاص داده است و مهاجرت معكوس ( از شهر به روستا) نيز در حال رشد است. نظر به شكست نظريه قطب رشد، عدم موفقيت طرح هاي جزيره اي نظير طرح جامع شهري و طرح هادي روستايي و با توجه به رابطه ناگسستني كشاورزي، روستا و شهركوچك با يكديگر و به منظور مطلوبيت بخشيدن به فضاي شهرنشيني كشور پيشنهاد مي شود كه راهبردهاي ويژه اي از جمله توسعه همزمان شهرهاي متوسط، كوچك و روستاها در قالب طرحي با عنوان« طرح مجموعه شهري» به عنوان استراتژي توسعه شهرنشيني در برنامه ريزي هاي فضايي مدنظر قرارگيرد.