بررسي ناهمخواني‌هاي فني و تكنيكي نقوش‌برجسته انساني كاخ‌هاي آپادانا و سه‌دروازه (تالار شورا) در تخت‌جمشيد

A Study of Technical Discordances in Figurative reliefs of Apadana and Three-Door Palace (Council Hall) at Persepolis

نقوش‌برجسته تخت‌جمشيد يكي از مهم‌ترين يادگارهاي دوره هخامنشي در ايران به شمار مي‌رود كه به مثابه چكيده‌اي از هنر، معماري، سياست، اقتصاد و مديريت اين دوره درخشان از تاريخ ايران توجه دانشمندان علوم مختلف را به خود جلب كرده است. اين نقوش، به‌واسطه ماهيت تاريخي خود، به‌عنوان يك منبع موثق براي تحليل بسياري از مسايل مديريتي امپراتوري هخامنشي، واجد اهميت فراواني هستند. از منظر گونه‌شناسي، يكي از گروه‌هاي چندگانه نقوش‌برجسته تخت‌جمشيدْ نقوش انساني است. بررسي اين گروه مستلزم تعريف معياري است كه در ميان نقوش صحيح و سالم در تخت‌جمشيد وجود دارد. برخي از نقوش‌برجسته تخت‌جمشيد دچار نواقص و ناهمخواني‌هايي در بازنمايي شده‌اند كه هر قسمت از اين نقايص به يك يا چند عامل وابسته است. حجار و طراح از مهم‌ترين عوامل اين ناهمخواني‌ها و نقايص به شمار مي‌روند. تغييرات سبكي و گذر زمان نيز مزيد برعلت شده و در بروز اين ناهمخواني‌ها در نحوه بازنمايي نقوش مذكور تاثيرگذار بوده‌اند. آنچه اهميت دارد موظف كردن حجار به توليد برخي از نقوش تكراري بوده كه منجر به پديد آمدن نقوشي با ظاهري مشابه ولي درعين حال متفاوت از هم گرديده است كه با تامل دقيق در آنها مي‌توان تفاوت‌ها و حتي ناهمخواني‌هاي موجود را دريافت. در كل ناهمخواني‌هاي موجود ميان نقوش‌برجسته تخت‌جمشيد نشان از يك نظام پيچيده مديريتي دارد كه در لابه‌لاي آن، به‌واسطه نبود سازماندهي يكپارچه، دچار ناهماهنگي پنهان بوده است. اين ناهماهنگي در قالب ناهمخواني در بازنمايي نقوش‌برجسته بروز يافته است. هدف اين مقاله تشريح برخي از جنبه‌هاي مديريتي در ايجاد نقوش‌برجسته تخت‌جمشيد است و به پرسشي با اين مضمون پاسخ مي‌دهيم كه ناهمخواني‌هاي فني و تكنيكي نقوش انساني تخت‌جمشيد در چه مكان‌هايي از اين مجموعه ديده مي‌شود و دليل ايجاد چنين ناهمخواني و ناهمگني چه بوده‌است. گردآوري نمونه‌ها به‌سبك ميداني بوده كه در نهايت با مقايسه تصويري مورد بررسي قرار مي‌گيرند.

Persepolis reliefs are among the most significant remnants of Achaemenid Dynasty in Iran, which as the summation of art, architecture, politics, economy and management of this period, have attracted the attention of scientists of various disciplines. Due to their historical nature, these reliefs are very important as reliable documents for studying management topics of the Achaemenid Empire. Typologically, these reliefs could be divided into several groups that human images are one part of them. Analyzing this group needs the definition of a criterion that is present in intact images of Persepolis. Some of the figures are defectively represented, each deficiency being dependent on one or some factors. Engravers and designers are the main causes of these deficiencies. Moreover, stylistic changes and time’s passage have increased the effects. An important fact is that sculptors were supposed to carve some of the recurrent motifs that led to seemingly similar, yet different figures, which if closely observed the present differences and deficiencies are perceivable. Overall, the technical deficiencies and asymmetries show a complex management system in which hidden abnormalities can be seen. These abnormalities could be because of the lack of a uniform organization that has led to a hidden incongruity showing itself in deficient and asymmetrical representation of the reliefs. The goal of this paper is to explain some of the management aspects effective in making of the Persepolis reliefs. It also seeks to answer the questions that technical discordances in figurative reliefs can be found in which parts of this complex and what were their causes. Samples are gathered using fieldwork method and studied using pictorial comparison.