روش شناسي شيخ حر عاملي در تبيين ، تنظيم و اثبات عقايد

تبيين روشن و صحيح عقايد، تنظيم معقول و منطقي آموزه هاي اعتقادي و اثبات آنها براي مخاطب از وظايف اصلي متكلمان است. حر عاملي، متكلم اخبارگراي مكتب اصفهان، در آثار كلامي خود از روش هاي متعددي در اين سه مقام بهره برده است. در اين پژوهش با مرور تمام آثار كلامي وي روش هايي را كه او در اين سه مقام استفاده كرده استخراج و استقصا كرده ايم. حر عاملي در مقام تبيين از روش هايي همچون تعريف مفردات، ذكر مباني، ذكر احتمالات و ذكر مثال و تشبيه استفاده كرده است. وي از روش ذكر تاريخچه سود نبرده است كه شايد اين نكته معلول كم توجهي وي به منابع كلامي رايج و ديدگاه هاي فرق و مكاتب كلامي مخالف باشد. نيز در مقام تنظيم آموزه هاي اعتقادي، بر اساس مقتضاي بحث، گاه تقدم و تاخر آموزه ها در اثبات را ملاك عمل قرار داده، و گاه بر اساس تقدم آموزه هاي عقلي بر نقلي عمل كرده است. او در مقام اثبات گاه همچون متكلمان عقل گراي فلسفي به استدلال هاي عقلي- فلسفي دست يازيده است. با وجود اين، در مواضعي كه براي اثبات يا رد يك عقيده هم به ادله مبتني بر مقدمات عقلي دسترسي داشته و هم به ادله نقلي، دسته دوم را ترجيح داده است. براي اثبات عقايد از براهين منطقي همچون برهان سبر و تقسيم، ذوحدين، خلف و نيز برهان اني استفاده كرده است.