بررسي تنوع ژنتيكي از نظر كارايي مصرف كود در ژنوتيپ هاي گندم نان تحت شرايط ديم در ايران

اين پژوهش به منظور بررسي اثر كار برد همزمان ازت و فسفر بر عملكر دانه و همچنين وجود تنوع ژنتيكي بين ارقام گندم نان از نظر جذب اين عناصر و ساير عناصر ريز مغذي و فيتيك اسيد در دانه 18 ژنوتيپ پيشرفته گندم نان و دو رقم سرداري و آذر- 2 به عنوان شاهد طي سال هاي 86 - 1384 در قالب طرح بلوك هاي كامل تصادفي در سه تكرار و در دو شرايط مصرف كود وعدم مصرف كود در موسسه تحقيقات كشاورزي ديم سرارود در غرب ايران انجام شد. پس از انجام تجزيه واريانس، صفات مختلف از نظر وراثت پذيري، ضريب تغيرات ژنوتيپي و فنوتيپي و واريانس ژنتيكي و فنوتيپي مورد ارزيابي قرار گرفتند. بر اساس عملكرد دانه در دو شرايط كودي فوق، شاخص كارايي عملكرد دانه) GYEI ( براي هر ژنوتيپ محاسبه شد. تجزيه واريانس نشان داد كه اختلاف معني داري بين ژنوتيپ ها براي اكثر صفات مورد بررسي وجود داشت كه نشان دهنده وجود تنوع ژنتيكي در اين ژنوتي پها است. كاربرد همزمان كود ازت و فسفر) NP ( عملكرد كل دانه را بطور معني داري افزايش داد به طوري كه در طي دو سال بررسي به ترتيب باعث افزايش 21 و 14 درصدي عملكرد دانه شد. همچنين با كاربرد كود NP غلظت عناصر آهن، روي و بر افزايش و غلظت عناصر ازت، فسفر و پتاسيم در دانه كاهش يافت. در اين آزمايش اثر كاربرد همزمان كود NP باعث كاهش نسبت مولي اسيد فيتيك به روي شد كه كم بودن اين نسبت بيانگر بالا بودن دسترسي زيستي آهن و روي موجود در دانه گندم است. در مقايسه با ارقام آذر- 2 ، سرداري، به ترتيب 9 و 14 ژنوتيپ، از نظر نسبت اسيد فيتيك به روي برتر بودند. از لحاظ شاخص كارايي عملكرد دانه بين ارقام تنوع ژنتيكي زيادي ديده شد. از نظر اين شاخص به ترتيب 2 و 3 ژنوتيپ برتر از آذر- 2 و سرداري بودند. ضريب تنوع فنوتيپي براي كليه صفات بيشتر از تنوع ژنتيكي بود. بيشترين ضريب تنوع فنوتيپي و ژنوتيپي مربوط به درصد فسفر بود. بالاترين وراثت پذيري مربوط به عملكرد دانه) 69 / 60 %= h2 ( و كمترين وراثت پذيري مربوط به اسيد فيتيك) 63 / 7%= h2 ( بود. بطور كلي مي توان چنين استنباط كرد كه كاربرد ازت و فسفر، غلظت عناصر غذايي و عملكرد گندم ديم را تحت تاثير قرار مي دهد و همچنين بين ارقام از نظر كارايي مصرف عناصر غذايي تنوع ژنتيكي وجود دارد.