اثر سطوح كود فسفر و پيش پز كردن (پاربويلينگ) شلتوك بر محتواي اسيد فيتيك و عناصر معدني دانه سه رقم برنج (Oryza sativa L.)

به منظور بررسي اثر سطوح كود فسفر (صفر، 40، 80 و 120 كيلوگرم فسفر در هكتار) و پيش پز كردن (پاربويلينگ) شلتوك بر محتواي اسيد فيتيك و ارزش تغذيه اي دانه سه رقم برنج (هاشمي، خزر و گوهر) آزمايشي مزرعه­اي بصورت فاكتوريل در قالب طرح بلوك­هاي كامل تصادفي در سه تكرار در بهار سال 1391 در موسسه تحقيقات برنج كشور (رشت) انجام شد. پس از برداشت محصول تيمارهاي آزمايشي، عمليات پيش پز كردن روي شلتوك هاي برداشت شده اجرا شد. نتايج نشان داد كه كمبود فسفر باعث كاهش عملكرد دانه ­گرديد و بيشترين عملكرد دانه در سطوح 80 و 120 و كمترين عملكرد دانه در سطوح صفر و 40 كيلوگرم فسفر در هكتار مشاهده شد. با افزايش محتواي فسفر خاك، محتواي اسيدفيتيك شلتوك افزايش يافته و باعث كاهش محتواي عناصر آهن و روي و ميزان فراهمي آنها شد. بيشترين محتواي اسيدفيتيك شلتوك در رقم خزر و در تيمار كودي 120 كيلوگرم فسفر با ميزان 82/16 ميلي گرم بر گرم ثبت شد. پس از اجراي عمليات پيش پز كردن، محتواي اسيد­فيتيك شلتوك 80 درصد كاهش يافته و از 8/13 ميلي گرم در گرم به 1/3 ميلي گرم در گرم رسيد و كمترين ميزان اسيدفيتيك در رقم گوهر و در تيمار كودي صفر كيلوگرم فسفر ثبت شد (67/1 ميلي گرم در گرم). نتايج نشان داد كه پيش­پز كردن شلتوك باعث افزايش محتواي عناصر فسفر، آهن و روي در برنج سفيد حاصله شد. در طي عمليات پيش­پز كردن شلتوك، فعاليت آنزيم فيتاز افزايش يافت در كليه ارقام بيشترين ميزان فعاليت آنزيم فيتاز در تيمار كودي 80 كيلوگرم فسفر ثبت شد. نتايج اين آزمايش نشان داد كه افزايش سطوح كود فسفر باعث افزايش تجمع فسفر دانه بصورت اسيدفيتيك و كاهش فعاليت آنزيم فيتاز و محتوي عناصر معدني مي گردد. بعلاوه پيش­پز كردن باعث كاهش محتوي اسيد فيتيك دانه مي شود كه اين كاهش مي­تواند ناشي از هيدروليز آنزيمي درطي مراحل خيساندن و بخاردهي وهمچنين به دليل شكسته شدن ساختار حلقوي اسيدفيتيك در اثر فرآيندهاي دمايي در طي عمليات پيش­پز كردن باشد.